چهارشنبه، فروردین ۰۷، ۱۳۹۲

ئەهلی حەق کێن؟




ته‌مه‌دونی مێزۆپۆتامیا«نێوئاوان»، هیتیه‌کان، هۆریه‌کان، کاردۆخیه‌‌کان، میتانیه‌کان، ساسانییه‌کان و... هه‌روه‌ها ئایین گه‌لی جۆربه‌جۆر له‌م زێده پان و گه‌وره‌یه‌ هه‌بووه‌ و هه‌یه‌، وه‌کوو( میترائیسم «ئایینی په‌ره‌ستشی خۆر»، مه‌زدائیسم «ئایینی زه‌رده‌شتی»، یه‌هوودیه‌ت(جۆڵه‌که‌)، ئیسڵام، ئێزه‌دی، یارسان«ئه‌هلی هه‌ق»، سارایی، شه‌به‌ک، عه‌له‌وی، هه‌قه‌ و... هتد. ئه‌مانه‌ ئه‌م هه‌موو ڕاستییه‌ بۆمان ڕوون ده‌که‌ن که‌ گه‌لی کورد له‌ رۆژهه‌ڵاتێ ناڤێن، خاوه‌نی شارستانیەتێکی ده‌ێژ و لە مێژینه‌یه‌.
دانیشتووانی قه‌راخی داڵاهۆ، به‌ هۆی ئه‌وه‌ی‌ که‌ ئایینێکی جیاوازیان هه‌یه‌، هه‌روه‌ها به‌ هۆی ئه‌وه‌ی که‌ له‌ زۆزان و
داوێنی چیا ده‌ژێن، فه‌رهه‌نگ و زمانی ئه‌م گه‌له‌ تا به‌ ئێستا تووانیویه‌تی خۆی بیپارێزێت و له‌ ژێر کارکردی زمان و ئه‌دبیاتی بێگانه‌ ده‌رباز ببێت و ببێته‌ پاڵپشت و پێناسه‌ی ئه‌م گه‌له‌.
ئایینی ئه‌م گه‌له‌ ناسراوه‌ به‌(یارسان) واته‌:(یار + سان)، یار به‌ مانای هاوڕێ و هه‌ڤاله‌ و هه‌روه‌ها به‌ مانای یه‌زدانیشه‌؛ سان له‌ زمانی کۆنی کوردی دا به‌ سولتان یان گه‌وره‌ ده‌ڵێن که‌ مانای ئه‌م وشه‌ ده‌بێته‌ (یاری سولتان)، هه‌ڵبه‌ت وشه‌ی سان هێشتا له‌ نێوان خه‌ڵکی کورددا هێشتا به‌ کار ده‌چێت.
شێوه‌زار و ئاخافتنی گه‌لی یارسان، هه‌ر به‌ زاراوه‌ی که‌ڵهوڕییه‌. جێگه‌ی باسه‌ که‌ بڵین زمانی ئه‌ده‌بی و مێژینه‌‌ی گۆرانی(هه‌ورامی) بووه‌، به‌ڵام ئێستا ته‌نیا له‌و ناوچه‌دا، دوو گوندی مه‌زنی (بان زه‌رده‌) له‌ رێژاو و (گه‌وره‌جوو) له‌ گاواره‌ سه‌ر به‌ باژێڕی کرن ماون، که‌ ئه‌م دوو گونده‌ هێشتا به‌ زاراوه‌ی گۆرانی قسه‌ ده‌که‌ن‌. هه‌روه‌ها کتێبی ئایینیانیش هه‌ر به‌زارواه‌ی گۆرانیه و نزا و پارانەوەشیان بە زمانی کوردییە.

یکشنبه، فروردین ۰۴، ۱۳۹۲

نقومبوون لە زڵکاوی عادەت و داب و نەریتدا




سونەتگرایی بە واتایە دێت کە کەسێک بێ بیرکردنەوە بیهەوێت بابەتێک یان داب و نەریتێکی کۆن  بە بێ هەڵسەنگاندنی  لایەنە باش و خەراپەکانی قبوولی بێت و بڵێت، چونکە لە کۆنەوە لە باب و پایرانمانەوە بۆمان ماوەتەوە و بە دەستی ئێمە گەیشتووە کە واتە دروستە. مەیل و ئارەزوو بۆ پەسندکردنی بیر و باوەری رابردوومان و دەرنەچوونمان لە بازنەی داب و نەریت هۆیەکەی  دەگەرێتەوە بۆ لاوازی و تەنبەڵی بیرکردنەوەی کەسەکە، ترس لە گۆرانکاری و دەرچوون لە باردۆخی چەقبوستووی ئێستایەتی.  عادەت و خوگرتن بە ئوسلوب و ستایلێکی ژیان  بە شێوەیەکی بەردەوام ، وا لە کەسەکە دەکات کە لە گەڵ ئەو خو و  عادەتەی ببێتە دۆست، خۆشەویستبوونی ئەو عادەتە دەبێتە هۆی ئەوە کە خۆی جەوازی دروستبوون و بەرەوابوون بە ئەو کارە بدات ئەگەر زۆر کەم و کورتیشی تێدا بێت.
باوترین و سەخترین شێوە، عادەت و خووە کۆمەڵایەتیەکانن. کە دەبنە بەهاو  نۆرم بۆ کۆمەڵگەکە. داب و نەریتەکان خۆی لە خۆیدا ناحەز و بێ بەها نیین، بەڵام کاتێک گروپێک جەخت لە سەر بەدردەوام بووبی ئەو داب و نەریتانە دەکەنەوە کە سور دەزانن زۆر هەڵە و کەم و کورتی تێدایە ئەو بەهایە لە دەستدەدا. بەردەوام بوونی ئەو کەسانە  لە سەر ئەو خووە ئەوەیە کە دەڵێن: لە رابردوودا ئەنجام دراون. بۆ نموونە هێندێک کەس لە کۆمەڵگەی ئێستادا کە پێشکەوتنەکانی تێکنۆلۆژی و زانست هەمووی دوونیای تەنیوە دەیان هەوێت  بە قانوون و داب و نەریتی  سەد ساڵ لەوە پێشەوە ژیان بە سەر بەرن، بێ ئەوەی بیر لەوە بکەنەوە کە کۆمەڵگە گۆراوە و دەبێت ئەو شێوە بیرکردنەوە و داب و نەریتیش گۆرانکاری بە سەر دابێت. نموونەیەکی دیکە لەو راستایەدا کە خۆم تجروبە و بەر گوێم دەکەوێت بەردەوام، شێوەی ژیانی ئەو پەنابەرانەیە کە لە وڵاتی خۆیان بە هەر هۆکارێکەوە کۆچیان کردوە بۆ وڵاتێکی دیکە، هێندێک لەو پەنابەرانە هەر بەو ئەفکار و شێوە و ئوسڵۆبە ژیان دەکەن کە لە وڵاتی خۆیاندا خویان پێوە گرتووە، بێ ئەوەی لایەنی باش و خەراپی کوڵتوری خۆیان و ئەو وڵاتەی تێدا دەژین هەڵسەنگێنن. ئەگەر کەسێکیش بیهەوێت پێچەوانەی ئەوان بیر کاتەوە بەو واتایەی کە لە بازنەی داب و نەریت و عادەت و ئوسلوبی ژیانی وان بچێتە دەر ئەوا بە کەسێکی بێ بەها و بەدرەوشت دێتە ئەژمار. ئەو شێوە بیرکردنەوەیە لە ناو رەوەندی کوردا  لە ئورووپا زۆر باوە. تەنانەت هێندێک ژنمان هەن کە لە رێکخراوەکانی ژناندا لە ئوروپا کار دەکەن، بەڵام بە هۆی ئەوەی نەیانتوانیوە لە بازنەی چەقبەستووی داب و نەریت و ئەفکاری دواکەوتوویان بچنە دەر، هیچ کاریگەریەکیان نە بەسەر ئەو کەسانە داهەبووە کە ئەندامن لە ریکخراوەکانیان و نە بەسەر بنە مەماڵەکانیان و نە بوونە هۆیەک کە رێکخراوەکەیان بەرەو پێشەوە بچێت و یان ئەوەی کە بتوانن خۆیان لە گەڵ پێشکەوتنەکانی ئەو وڵاتانە بگونجێنن و سوود لەو دەرفەت و ئیمکاناتە وەرگرن کە لە ئیختیاریان ناون. لە هێندێ جێگەدا هەر ئەو رێکخراوانە هۆکاری چەوساندنەوەی خۆیان و ژنانن. بۆ نموونە رۆژێک هاورەیەکم قسەی بەرپرسی یەکێک لەو رێکخراوانەی کە باسی مافی ئافرەت و ژن دەکەن دەگێرایەوە و دەیگووت:" ئەو کچانەی لە وڵاتی خۆیان تەنیا دێن بۆ ئووروپا ، بەرهەڵدان و بێ کەس وکارن."  زۆر بەڵامەوە ناخۆش بوو کە بەرپرسی رێکخراوەیەکی ژنان کە قسە لە سەر ئازادی و مافی ژن دەکات ئەوە شێوەی بیرکردنەوەی بێت.تەنانەت زۆر یەک لەو بنەماڵە و خێزانانەی کە لێرە ژیان دەکەن  و دەیان هەوێت لە بازنەیە دەرباز بن و هەماهەنگ بن لە گەڵ پێشکەوتنەکانی دوونیای مودێرن ،نەیانوێراوە لە ترسی قسە و قسەڵۆکی خەڵک لەو داب و نەریتە دوا کەوتوانە رزگاریان بێت.  لێرەدا دەتوانم بە راشکاوی ئاماژە بەوە بکەم کە ئەو کۆمەڵگەیانە  کە تا ئیستاش کاریگەری داب و نەریت و ئاین و ترسان لە قسە و قسەڵۆکی ناو کۆمەڵگە بەسەریانەوەیە. هیچ کات ناتوانن  خۆیان  بەرەو پێشەوە ببەن و لە گەڵ پێشکەوتنەکانی دوونیای ئەمرۆ بچنە پێش . لەو جۆرە کۆمەڵگەیانەدا چەوساندنەوەی ژن و توندووتیژی و ڕێگری و دەم کوت کردنی ژن لە ژێر ناوی ئاین ، داب و نەریت ،  پەردەی شەرەف و لەدەست نە دانی شۆرەت بە بەرفەرەوانی تێیدا دەبینرێت کە دژی بنەماکانی ئازادی و مافی ژیان و مافەکانی ئازادی و مرۆڤە.
بە بیرو بۆچوونی من دەکرێت مرۆڤ هەڵسەنگاندنێکی وردی باردۆخی خۆی و کۆمەڵگەیەکەی بکات و داب و نەریتی خۆی لە گەڵ دوونیای مودێرن بەراورد بکات و خۆی لە بازنەی عادەت و ترسان لە گۆرانکاری و قسە قسەلۆکی خەڵک دەرباز کات، تاکو بتوانێت هەم خۆی و خێزان و کۆمەڵگەکەی بەرەو پێشەوە بەرێت. هەموومان دەبێت ئەو راستییە بزانیین کە کۆمەڵگەکان بەردەوام لە حاڵی گۆراندان و قانوون و داب و نەریتەکانی ریکخستنی خێزان و کۆمەڵگە رۆژ لە گەڵ رۆژ گۆرانی بە سەردادێت. ئەگەر خەڵکانێکیش نایانهەوێت خۆیان لە گەڵ کۆمەڵگەی سەردەمدا بگونجێنن، لەو کەسانەش گەرێن کە دەیان هەوێت ژیان بە شێوەیەکی سەردەم و سەربەخۆ دەبەنە سەر.


دوشنبه، اسفند ۲۸، ۱۳۹۱

Et lykkelig og godt ekteskap




Ekteskap er  en av de viktigste avgjørelsene i en mannsliv, og det er en lovstyrt form for samliv mellom to personer. Det trengs mye knuskaper og informasjon for å inngå i et ektskap.
Jeg mener at et godt ektskap kan være stabilt når det er forstålse, kjærlighet, respekt og osv mellom to personer. Hvis det ikke er de faktorene mellom to personer, havarerer ekteskapet.
Økonomi og sex ( samleie) er også viktige.
Vi har et kurdisk uttrykk som anbefaler oss sånn;” før mann inngår i et ekteskapet, må han / hun åpne øynene sine godt.” Det behøves at mann vurderer situasjonen sin. Foreksampel må to personer godt til hva som inngår i ekteskapet. Det er nødt til å vite om alder, kultur og religionen sin.
De tre faktorene som jeg omtalte over, kan jeg si er de viktigste i et ekteskap. Etter at mann foregikk i ekteskapet, burde han/ hun pleie og kontrollere oppførslene sine.
 Her er sju tips for et lykkelig ekteskap
1: Unngå S-ordet
Med smaken av bryllupskaken i munnen fortsatt, er skilsmisse den siste tanken i de nygiftes hoder. Men etter hvert som hvetebrødsdagene nærmer seg slutten, blir ordet ofte brakt på bane når enkelte par krangler. Dropp det, oppfordrer psykolog Steve Brody. Det skaper nemlig bare usikkerhet.

Skilsmisse blir også sett på som et fy-ord ifølge mer enn 200 par som har vært gift i mer enn 40 år og som er intervjuet i boka Project Everlasting.

- Du trenger all energi til å finne løsningen på et problem. Hvis du bruker krefter på i det hele tatt å vurdere skilsmisse, minsker du sannsynligheten for å løse selve problemet, sier en av ekteskapsveteranene.

2. Bytt ut de dårlige vanene med gode vaner
De sju dårlige vanene er å kritisere, klage, kjefte, true, straffe, bestikke og skylde på. Kvitt deg med disse uvanene og sats heller på å støtte, oppmuntre, lytte til, akseptere, stole på, respektere og komme ektefellen din i møte.
Å lære dem er kanskje ikke så vanskelig, men vær klar over at å virkeliggjøre dem faktsik krever litt innsats.

3. Ta vare på deg selv
Ta vare på deg selv både fysisk og psykisk. På den måten blir du mindre stressa og mer tolerant. Det er mindre sannsynlig at dere går hverandre på nervene, og det er mer sannsynlig at dere får et lykkelig ekteskap.
4. Diskuter vennskap med det motsatte kjønn
Mens noen gifte par ser på vennskap med personer av det motsatte kjønn som akseptabelt, er noen eksperter uenige. Det er rett og slett å leke med ilden, ifølge Steve Brody. Han mener det eneste unntaket er kvinner som har homofile venner eller menn som har lesbiske venninner. Da er det nemlig ingen potensiell romanse å frykte.
5. Ikke prøv å kontrollere partneren din
"Ekstern kontroll" eller det å prøve å kontrollere hverandre, er den vanligste årsaken til ulykkelige ekteskap, ifølge forfatterne bak boka Eight Lessons for a Happier Marriage. Tenker du at det ikke gjelder deg? Vel, har du noen gang har bedt partneren din oppføre seg på en bestemt måte, har du forsøkt deg på denne metoden.
Da bør du heller spørre deg selv: Hvis jeg bare kan klare å kontrollere min egen oppførsel, hva kan jeg så gjøre for å redde ekteskapet? Det er ikke lett, men det er mulig.

6. Respekter partneren din
Vær respektfull hele tida. Det betyr for eksempel at du ikke omtaler kona som "kjerringa". Det betyr også at kona ikke flørter med kolleger eller andre menn.

Du kan respektere noen uten å elske dem, men du kan ikke elske noen uten å respektere dem, mener også ekteskapsveteranene. Ikke undergrav partneren din eller ta en stor krangel foran barna, og ikke kritiser mannen din foran andre.

7. Senk kravene og øk innsatsen
Hvis du er kona, skal du senke forventningene til mannen. Ikke forvent romantikk når dere våkner en fyllesyk morgen eller han er inne i en ekstra travel jobbperiode.
Hvis du er mannen, så anstreng deg derimot litt mer. Gjør noe som kvinner setter pris på, som å prioritere forholdet og lytte mer. Gjør rett og slett de samme tingene hjemme som du gjør på jobb, oppfordrer Steve Brody.
- Kona di er milliardklienten. Hvis hun går ut av døra, er bedriften konkurs, illustrerer han.

http://www.dinside.no

یکشنبه، اسفند ۲۰، ۱۳۹۱

شۆفیری زمان پیس





رۆژێک لە گەڵ هاورێیەکم لە زانکۆ بەرەو ماڵەوە دەگراینەوە، لە ناکاو ماشینێک لە
کۆڵانێکدا بە خێرایەکی زۆر هاتە دەرێ، ئەگەر هاورێ یەکەم زۆر هوشیار نەبایە و لە کاتی خۆی پێی لە سەر تۆرمز دانەنابایە روداوێکی ناخۆش دەقەوما. هەرچەند کەمێک ئێمە شلەژاین و ئوتۆمۆبیلی هاورێکەم کەمێک خشا، بە خۆشحاڵیەوە ئێمە هیچمان لێ نەهات، بەڵام شۆفیری ئوتۆمۆبیلەکەی دیکە سەری لە پەنجەرەکەدا دەرهێنا ، زۆرقسەی ناخۆش و جنێووی بە هاورێ یەکەمی دا و زۆری بە سەرماندا قیژاند، بەڵام هاورێیەکەم هیچی نەگوت، تەنیا بزەی دەهاتێ!
دوایی کە دووبارە ورێ کەوتین ، پرسیارم لێکرد کە بۆچی تۆ لە وڵامی ئەو هەموو قیژە و جنێودانی ئەو کابرایە هیچت نەگووت.
هاورێیەکەم بە بزەیەک وڵامی دامەوە و گوتی:" هێندێک لە کەسەکان وەک ماشێنی زبڵ وان، پڕ لە کینە ، حسادت ، رق و نائومێدین. کاتێک دەروونیان پڕ دەبێت لە زبڵ و خاشاک ، پێویستیان بە شوێنێکە کە دەبێت خشت و خۆڵەکانی دەروونیان خاڵی بکەن. هێندک لەو کەسانە دەیان هەوێت بە سەر تۆیدا خاڵی کەن.کەسێک کە تەواو وجودی تۆرەیی دایگرتووە، نەخۆشە! نەخۆشێکی دەروونی. تۆ کەسێک کە نە خۆشیەکەی وەک پەتا وایە و خەڵکانی دیکە لێی دەگرنەوە، ناچی بە دار لێی بدەی و پێی بڵێی بۆچی تۆ نەخۆشی؟ یان دەبێت بەزەیت پێی دابێتەوە و یان ئەوەی کە دەبێ دوور کەویەوە لێی تا کو تۆش ئەو نەخۆشیەی نەگریەوە و دوایی بڵاوی کەیتەوە بۆ ئەو کەسانەی لێتەوە نزیکن یان هاورێن یا خزم و هاوکارتن.
تەنیا پێبکەنە، وێلی کەو، ئارەزو و هیوای باشی بۆ بخوازە و لێی دوور کەوە و لە بیری خۆتی بەرەوە و ئیزنی پێ مەدە کە رۆژ و شەوت لێک تێکدا."