کوردها و تغیر و تحولات سوریە

جان وایت

نیروهای کرد سوریه جزو شجاع‌ترین و اثرگذارترین نیروها در جنگ علیه داعش در سوریه بوده‌اند. با این حال، در وضع کنونی آنها هم ممکن است در مسیری قرار بگیرند که جزو خائن‌ترین افراد محسوب شوند.

جان وایت در تحلیلی برای مجله آمریکایی "کانترپانچ" می‌نویسد: «چه نیروهای کردی که در سایه توجهات ی.پ.گ (یگان‌های مدافع خلق) سازماندهی شدند و چه کردهایی که تحت‌الحمایه نیروهای اس.دی.اف (نیروهای دموکراتیک سوریه) بودند، هیچ شکی نیست نقشی که آنها در مقاومت‌های اولیه در شمال سوریه از خود نشان دادند، چشمگیر بود و اکنون نیز نقش آنها در مبارزه علیه داعش تاریخ‌ساز می‌شود. واضح است کردهایی که به پیشروی در استان رقه ادامه می‌دهند و از شمال نزدیک مرکز این استان می‌شوند با حمایت ارتش آمریکا  قصد دارند تا با بهره‌برداری از هرج و مرج حاصل از درگیری‌ها، منطقه خودمختار "روژاوا" (کردستان غربی) را با مرکزیت حسکه برای خود دست و پا کنند.

در ابتدا نگرانی‌ها درباره نیات کردها ماه مارس و زمانی برانگیخته شد که کردها و متحدانشان با برگزاری نشستی در شهر رمیلان استان حسکه به صورت یکجانبه فدراسیون خودمختارشان را در شمال سوریه اعلام کردند و همانطور که قابل درک است دولت سوریه از پذیرش و یا به رسمیت شناختن آن امتناع کرد. در ژانویه، دو ماه پیش از اعلام این خودمختاری توسط کردها، نیروهای آمریکایی کنترل فرودگاهی در خارج از رمیلان را به دست گرفتند. نیازی نیست که نابغه باشید تا به ارتباط این دو مساله با یکدیگر پی ببرید.  

با این حال چیزی به نحو غیرقابل انکاری تیره و نامشخص است؛ آمریکا با کردها در چند ماه گذشته حتی به قیمت نارضایتی شدید ترکیه به عنوان متحد آنها در ناتو، یک رابطه نزدیک نظامی بر قرار کرده است. این امر بیانگر آن است که پنتاگون در کردها و سایر گروه‌هایی که نیروهای دموکراتیک سوریه را تشکیل می‌دهند، نهایتا توانسته یک "نیروی سوم" را ببیند که می‌توان از آن برای حضوری نظامی و ژئوپلتیک ورای درگیری‌های کنونی استفاده کرد و آنها را حد فاصل دولت اسد و داعش دانست.

از این منظر، هیچ دلیلی وجود ندارد که فکر کنیم موضوع تغییر رژیم در دمشق از روی میز واشنگتن برداشته شده است؛ اگرچه ممکن است اوضاع مانند شرایط کردهای عراق پس از جنگ اول خلیج‌فارس در1990-1991  شود که آمریکا آنها را رها کرد و این بار نیز ممکن است این شرایط برای کردهای سوریه به وجود آید بر خلاف حرف‌های حمایتی‌ که از دهان آمریکایی‌ها خارج می‌شود.

می‌دانیم که کردها به لطف معاهده سایکس پیکو بزرگترین مردمان بی‌کشور جهان هستند و بین چهار کشور خاورمیانه (ایران، عراق، سوریه و ترکیه) تقسیم شده‌اند و سهم عمده‌ای از آنها هم به سمت اروپا مهاجرت کردند. آمار دقیقی از جمعیت کردها در دست نیست اما جمعیت آنها بین 20 تا 30 میلیون نفر تخمین زده می‌شود. گفته می‌شود، این اشتباه است که بخواهیم آنها را یک گروه "همگن" در نظر بگیریم. آنها چگونه می‌توانند چنین باشند آن هم پس از آنکه نسل‌ها به صورت تکه‌تکه در کشورهای مختلف بوده‌اند و با سوءظن و بی‌اعتمادی و تجربه سرکوب‌های مداوم مواجه شده‌اند؟

دو و نیم میلیون کرد در سوریه هستند که اغلب در نواحی شمالی و در مرز با ترکیه زندگی می‌کنند. دولت اسد هم سال 2011 به 300 هزار تن از آنان حق شهروندی داد؛ حرکتی که مخالفان در غرب آن را غیر سازنده خواندند.

صرفنظر از این مساله، سوریه همچنان یک کشور مستقل مانده است و مردمش نمی‌پذیرند که هیچکدام از بخش‌هایش به بهانه درگیری‌ای که بیش از 60 هزار سرباز و افسر سوری جان خود را در آن داده‌اند، تقسیم شود. برخی از آن سربازان و افسران همانطور که رابرت فیسک، روزنامه‌نگار انگلیسی در فوریه نوشت، به دست کردها کشته شدند؛ زمانی که پس از درگیری بر سر پایگاه هوایی "منغ" در سال 2013 عقب‌نشینی سربازان و افسران سوریه آن را به اراضی تحت کنترل کردها تبدیل کرد تا کردها هم آن را در قبال تبادل زندانیان به جبهه النصره تحویل بدهند. افسران سوری از سربازان جدا شده و اعدام شدند.

گرچه در واشنگتن مدت‌هاست که این موضوع اهمیت خود را از دست داده است، اما نیروهای زمینی ایالات متحده در سوریه بدون موافقت قبلی دولت مشروع این کشور که آن را نقض حاکمیت خود می‌داند، عملیات انجام می‌دهند و زمانی که بحث اعتماد به انگیزه‌های آمریکا پیش می‌آید، طبعا نشانه‌های خوبی دیده نمی‌شود.

جایی که واشنگتن در آن نگران است طبعا سوری‌ها، ایرانی‌ها و روس‌ها هم در آن هیچ توهمی ندارند و بدون شک خود را برای هر احتمالی آماده می‌کنند.

بدون هیچ شک و تردیدی ترکیه، کردها و داعش را در یک دسته قرار می‌دهد و به این ترتیب لایه جدیدی از توطئه به این درام آشکار اضافه می‌کند. اینکه تصور کنیم زمانی که چیزی شبیه کشور کردستان در نزدیکی مرز با ترکیه تاسیس شود، آنکارا هم عقب بنشیند و کاری انجام ندهد، توهم محض است؛ حتی اگر در هر شرایط مکانی و زمانی و حتی اگر درگیر عملیات نظامی علیه پ.ک.ک باشد.

شاعر انگلیسی ویلیام بلیک می‌گوید: بخشیدن دشمن آسان تر از بخشیدن دوست است.

کردها در طول تاریخ خود تمایل زیادی به پذیرش حمایت از هر قدرت امپریالیستی برای پیشبرد اهدافشان برای تشکیل یک کشور نشان داده‌اند. این اشتباه آنها بوده است چرا که امپریالیسم هر چه را با یک دست داده‌ است، با دست دیگر گرفته است.

بۆ دەرباز بوون لەو دۆخە!!!؟؟؟

رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەتا دێت هاڵۆزتر دەبێت و  هاوکێشە سیاسییەکان دەگۆڕدرێن. بە نزیکبوونەوەی تورکیا لە رووسیا، ئێران، سوریاو ئیسرائیل و چوونەناوەوەی بە شێوەیەکی راستەوخۆ بۆ ناو خاکی سووریا، گۆڕەپانی شەڕ لە ناو سووریادا تا دێت گەرمتر دەبێت.

من زۆر کەم حەزم بە نووسینی بابەتی سیاسییە، بەڵام بەهۆی ئەوەی ماوەیەک وەک رۆژنامەنووس و هەروەها بەرپرسی بەشی هەواڵ و سیاسەتی کەناڵێکی ماهوارەییدا کارم کردووە، هەمیشە خوێندنەوەی هەواڵی سیاسی بۆتە بەشێک لە ژیانم. بەپێی ئەو خوێندنەوەی بۆ ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوینم هەبووە، لە زۆر کاتی چارەنووسسازدا بابەت یان هەڵوێستی خۆم دەربریوە. لە هێندێک کاتدا پێشبینی زۆر باردۆخم کردووە کە چاوەڕوانکراو بووە. تاکو ئێستا ئەو پێشبینییانەم کە لە وێبلاگەکەشمدا ئارشیڤ کراون، لە سەدا هەشتای هاتوونەتە دی بە تایبەت دوای دروستبوونی داعش و هاتنەناوەوەی هێزی هاوپەیمانان بۆ ناوچەکە بە شێوەیەکی ئەکتیڤ.

لێرەدا دەمهەوێت ئەو هەڵوێست و پێشبینیانەی خۆم بۆ میژوو بخمە روو کە لە داهاتوویەکی نزیکدا لە ناوچەکەدا روو دەدەن:

بە قووڵبونەوەی کێشەکانی سووریا و گۆڕانکاری لە هاوکێشەکانی رامیاری لەو ناوچەیەدا، وڵاتی چینیش بە شێوەیەکی راستەوخۆ پەڵکێشی ئەو شەڕە دەکرێت و هاوکێشەکان زیاتر بەرەو ئاڵۆزتربوون دەچن.

داعش، لە ئەگەری لە ناوچوونیدا، پەنا بۆ هەر شتێکی مومکین دەبات ئەگەر کیانی بکەوێتە خەتەر و مەترسییەوە. بەهۆی ئەوەی لەو ماوەیەدا دەستەڵاتێکی فراوانی هەبووە بەسەر ناوچەیەکی پڕ داهات تاکو ئێستا بە ملیاردها دۆلاری بۆ رۆژی تەنگانە خستۆتە لاوە. لە ئەگەری زەختی ئیتیلافی ناو دەوڵەتیدا بۆ سەر کیانەکەیان، ئەوە دوور نییە کە داعش بیر لە چەکی کۆمەڵکوژ وەک بۆمبی ئەتۆم بکاتەوە .

ئیرانیش زیاتر هان دەدرێت کە بیر لەو وزە بکاتەوە و هاوسەنگی لەنێوان خۆی و رەکابەرە ناوچەیەکەی بپارێزێت، لە ئەگەری دەستڕاگەیشتنی داعش بە چەکی ناوەکی.

تورکیا خۆی خستۆتە گێژاوێکەوە کە دەربازبوونی زەحمەتە . بەو واتایە کە بەو ئیتیلاف و نزیکبوونەوەی لەو دواییانەدا و بەخشینی هێندێک ئیمتیاز، بە شێوەیەکی راستەوخۆ هاندرا بۆ ناو ئەو زڵکاوەی سووریا.... بەو کارە تورکیا هەڵەیەکی سیاسیی گەورە دەکات... هەرچەندە لە سەرەتادا دەتوانێت هێندێک سەرکەوتن ئەگەر بۆ پڕۆپاگەندەش بێت بە دەست بێنێت، بەڵام لە دوور ماوەدا زەرەری سەرەکی تورکیا دەیکات و دووریش نییە بەرەو دابەشبوون بڕوات.

ئێراق، کوشت و کوشتاری زیاتر تێدا روودەدات. شیعەکان ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتیان بەرفراوانتر دەکەن... لە ئەگەری لە ناوچوونی داعش لە عێراقدا، شیعەکان بەهۆی ئەوە ئەو دەسەڵاتەیان بمێنێتەوە و ئەو هاوسەنگییە تێک نەچێت. رێگە بە سەربەخۆیی کوردستان دەدەن و بەو کارەش تەنیا دەیانهەوێت کورد وەک پارسەنگ لە هاوکێشە سیاسییەکانی ئێراقدا لە خۆیان دوور بخەنەوە.

هێزە کوردییەکانی رۆژ ئاوا و باکووری کوردستان، تووشی سەرکووتی زیاتر دەبنەوە لە لایەن تورکیاوە.....بە هۆی ئەوەی تورکیا، هاوپەیمانی ناتۆیە بێباکانەئەو سیاسەتە چەوتانەی درێژە پێدەدات.... ئەگەر کوردانی رۆژئاوا بیر لە سیاسەتێکی دیکە نەکەنەوە ئەوا زیاتر ناوچەی ژێر دسەڵاتیان لە دەست دەدەن.... بە باوەری من بۆ ئەوەی پیلانی تورکیا سەر نەگرێت... یەپەگە.... ئەگەر نەشتوانێت لە گەڵ هەموو هێزە کوردستانییەکانی باشوور بگاتە گوتارێکی سیاسیی یەکگرتوو... ئەوا دەتوانێت تەواو هێزە چەکدارەکانی بخاتە ژێر هەژموونی دەسەڵاتی باشووری کوردستان.... ئەو کات بە پێی ئەوەی مەسعود بارزانی سەرۆکی هێزە چەکدارەکانی باشوورە.... ئەرکێکی گرینگ و مێژووی دەخاتە سەر شانی کاک مەسعود..... هەروەها تورکیا بەرەوڕووی هاوپەیمانە سەرەکییەکەی دەکاتەوە لە ناوچەکەدا.... لە ئەگەری سەرکێشی تورکیا ئەوا.... بێگومان ئەو هاوپەیمانییە تێک دەچێت و تورکیا بەرەوڕووی کورد دەبێتەوە بە گشتی... لە ئاکامدا هێزێکی یەکگرتووی کورد دێتە کایەوە.... لەو راستایەدا پێگەی سیاسی کورد لە ناوچەکەدا دەگاتە ئاستێکی بەرزتر و هاوپەیمانی نوێشی بۆ پەیدا دەبن.... لە ئەگەری سەربەخۆیی باشوور ... ئەوا دەبێتە یەکگرتنەوە و پەیوەستبوونی رۆژئاواش بەو بەشەوە.

چاوپێکەوتنی ماموستا سامان لە گەڵ من سەبارەت بە ژیان و کارو چالاکییەکانمان لە کوردستان وهەندەران

قۆناغەکانی تێپەرکردنی پرۆسەی غەم و پەژارە لە کاتی لەدەستدانی ئازیزانمان

لە دیدی رەوانناسییەوە ، فشارو زەختی دەروونی  لە بەرانبەر کێشە و ئاریشەکانی ژیاندا بە چەندین دەستە دابەش دەکرێن،کە لە هێندێک بابەتدا مرۆڤ دەتوانێت بە کەڵک وەرگرتن لە توانا و بەهرەی خۆی یان بە یارمەتی کەسانی دیکە چارەسەریان کات . هێندێک جاریش ئەو کێشانە لە کۆنترۆل و توانای ئێمە بەدەرەو و ناچارین دان بەخۆدا بگرین. بۆ نموونە مەرگی ئازیزانمان! بێجگە لەوەی کە دەبێ دان بە خۆدا بگرین و سەبرمان هەبێت، هیچ کارێک ناتوانیین بۆ رێگەگرتن لێی ئەنجامی بدەین. تەنیا شتێک لەو دوونیایەدا کە دادپەروەرانە دابەش کراوە بە سەرماندا مردنە، هەموو کەس دەگرێتەوە . کەوایە دەتوانیین بلێین کە مردن حەتمییە ودێتە سەر رێگەی هەموومان.

لە روانگەی دەروونناسییەوە کاتێک کەسێکی ئازیز کۆچی دوایی دەکات ، کەس و کاری دەبێت ئەو چوار قۆناغە تێپەرێنن.

1.       قۆناغی ئینکارکردن

2.       قۆناغی تورەبوون

3.       قۆناغی غەم و دڵگرانی

4.       قۆناغی قەبووڵکردن

لە قۆناغی یەکەمدا، مەرگی ئازیزانمان زۆر بە سەختی دێتە باوەرکردن . ئەو پرسە بە تایبەت کاتێک ئایزێکمان بە هۆی نەخۆشییەکی کوتوپڕ کۆچی دوایی دەکات زیاتر خۆی دەردەخات. بێ هۆ نییە بە تایبەت کاتێک کەسێک بە هۆی سەکتەوە یان بە رووداوێکی نەخوازراوەوە کۆچ دەکات، کەس و کاری زۆر بە زەحمەت قەبووڵی ئەوە دەکەن کە هێندێک لە ئەندامەکانی لەشی کەسەکەیان ببەخشن. چونکە ئینکارکردنی حەقیقەتی مردن لە لایەن کەس و کاری خاوەن مردوو، یەکێک لەو قۆناغانەیە. ئەو بەرنامەیە کە لە سەرەوە ئاماژەمان پێدا، دەبێتە یارمەتیدەر کە بتوانیین ئەو قۆناغە خێرا تێپەری کەین.

قۆناغی تورەبوون، لەو قۆناغەدا  لە گەڵ ئەوەشدا باوەرمان کردوە بە  مەرگی  کەسی ئازیزمان، بەڵام تورەیین لە هۆکارەکەی. جێی ئاماژەیە کە لەوانەیە ئەو  خەشم و تورەبوونە بە سەر کەسانی دەوروبەریشمان بەتاڵ کەین . لەوبابەتەدا زیاتر دەتوانین شاهیدی ئەو کەسانە بین کە کەسەکانیان بە رووداوێکی هاتوچۆ یان  بە هۆی سەکتەوە کە لە گەڵ کەسێک دمەقاڵەی بووە یان لە ژێر نەشتەرگەریدا لە دەستیان داوە. بۆیە لەو قۆناغەدا دەبێت زیاتر ئاگادار بین، لەوانەیە بە هۆی تورەبوونمانەوە بە هۆی مەرگی ئازیزمان قسەهایەک بکەین کە دەورو بەرمان زیاتر نارەحەت کەین یان لەوانەیە کردەوەیەک لە خۆمان نیشاندەین لە بەرانبەر ئەو کەسانەی کە بوونەتە هۆی مەرگی ئازیزانمان.

بۆیە لەو قۆناغەردا کەسانێک کە بوونە هۆی لەدەستدانی کەسەی ئازیزمان، نابێت لەو قۆناغەدا داوای بەخشینمان لێبکەن . هەروەها ئەگەر سەبەبکارێکیش بوونی نەبێت ئەو گلەیەکانمان ئاراستەی خوا دەکەین کە بۆچی ئەو رووداوەی بۆ ئێمەی هێناوەتە پێش. بە پێی بەرنامە کە لە خوارەوە ئاماژەی پێدەدەم ، دەتوانین بە پێی ئەو پلانە زوتر لەو قۆناغەش تێپەر بین.

قۆناغی غەم، ئەو قۆناغە لە هەموو قۆناغەکانی دیکە زیاتر دەخایەنێت، بەڵام نابێت لە ٦ مانگ زیاتر درێژە بکێشێت، دەنا دەچینە حالەتی خەمۆکی و دیپرێشون کە پێویستی بە پرۆسەی دەرمان هەیە. پلاندانان بۆ  پرسی مردن دەبێتە یارمەتیدەر بۆ ئەوەی ئەو قۆناغە زوو تێپەرێنیین.

تەرکیز کردن ، تێکنیکێکە کە دەتوانین بە یارمەتی ئەو تێکنیکە ئەو قۆناغە لە ماوەیەکی کەمدا بە سەر غەم و پەژارەماندا زاڵ بیین. ئەو تێکنیکەش بەم شێوەیە کە بە جێگەی تەرکیز خستنە سەر ئەو بیرەوەری و یادانەی کە لە گەڵ کەسی کۆچکردومان هەبووە ، دید و رەوانگەی خۆمان بەرفروان بکەین و زیاتر لە گەڵ ئەو ئازیزانەی کە لە ژیاندا ماون کاتمان بەسەر بەرین . بەو مانایا لە گەڵ ئەوانەی کە تا ئێستا کاتی مەرگیان نەهاتووە، زیاتر لێیان نیزیک بینەوە و رێز و خۆشەویستی خۆمانیان پێ نیشان دەین .

دواین قۆناغ، قۆناغی قەبووڵکردنی کۆچی ئایزانمانە، کە لە دیدی خەڵکەوە بە قۆناغی فەرامۆشی کەسی کۆچکردوو دادەنرێت.هەموو کەس دەبێت بگاتە ئەو قۆناغە، بەڵام پلاندانان بۆ تێپەراندنی ئەو قۆناغە ئاسانکاری دەکات کە زووتر و خێراتر بگەرێینەوە حالەتی سروشتی و نۆرماڵی خۆمان و پەژارە و غەممان کەمتر بێتەوە، سەرەرای ئەوانە دەگەینە قۆناغێک کە زیاتر دەتوانین دەروونی خۆمان بناسین.

سوودێکی دیکەی ئەو قۆناغە، هەستی هاودەردییە لە گەڵ بەجێماوانی کۆچکردوو. ئەگەر ئێمە شارەزای ئەو قۆناغە بین باشتر و کاریگەرتر دەتوانین هاودەردی لە گەڵ کەس و کاری کۆچکردوو بکەین.

یەکەم: بەو کەسانەی کە ئازیزێکیان لە دەستداوە ، بە تایبەت لە قۆناغی یەکەمدا نابێت ئامۆژگاری کرێن. بۆ نموونە  پێیان بلێین، ئەوە قۆناغێکە دێتە سەر رێگەی هەموومان، یان بلێێن کە ئەو ئێستا رووحی لە بەهەشتە  یان   تۆ نابێت نیگەران بیت دەبێ سەبرت هەبێت .

دووەم: دەتوانیین بەو رەستانە تا رادەیەک غەمی ئەو کەسانەی کە ئازیزێکیان لە دەستداوە سووکتر کەین، ئەویش بە هاودەردی و کەڵک وەرگرتن لەو رەستانە: کۆچی ئازیزتان بۆ ئێمە زۆر ناخۆش بوو و هەمووی ئێمەشی دڵگران کرد و خۆمان بەشەریک غەم و پەژارەی  ئێوە دەزانیین، یان  بلێین ، لە راستیدا لەدەستدانی ئازیزتان هەمووی ئێمە تاساند، دەزانیین کە ئێوە سات و کاتێکی ناخۆش تێپەر دەکەن.

سێێەم: لەوانەیە بتوانیین  بە سەردانکردن و باوەشکردن بەو کەسانەی کە ئازیزێکیان لە دەستداوە لە هەر چوار قۆناغدا، زیاتر یارمەتیدەریان بیین بۆ ئەوەی سۆکنایی بە دڵ و دەروونیاندا بێنیین.

چوارەم: یارمەتیدانی ئەو کەسانەی کە کەسێکیان لە دەست داوە لە دەفن و کەفنی کۆچکردوویان لە گەڵ کارە یاساییەکانی بۆ ئیجازە وەرگرتن بۆ بە خاکسپاردنی، دەتوانێت غەمی سەر شانیان سوکتر کەین.

پنجەم: لە قۆناغی سێیەمدا یەعنی قۆناغی غەم ، کە رێ و رەسمی ناشتن و پرسە و سەرەخۆشی تەواو بووە و دەور و بەری بەجێماوانی کۆچکردوو خەڵوەتر بووە ، ئەو قۆناغە زیاتر رۆژی حەفتەم یان چلە روودەدا. باشتر وایە کە سەردانیان بکەین یان داوەتی ماڵی خۆمانیان بکەین. هەروەها دەتوانیین کە لەو رەستانەی کە لە سەرەوە ئاماژەمان پیدان لە غەم و نارەحەتیان کەم کەینەوە.

لە کۆتاییدا دەبێت ئاماژە بەوە بدەم کە پلاندانان بۆ پرسی مردن کە لە سەرەوە باسمان کرد. یەکەم: بە تێپەرکردنی ئەو چوار قۆناغە تا رادەیەک ئاسانکاری دەکات کە غەمی کۆچی ئازیزانمان  لە سەر شانمان سوکتر بێت و مەرگیان قەبوول کەین. دووەم:  روانگە و دیدی ئێمە سەبارەت بە رەوتی ژیان بگۆرێت و دەست لە خەیاڵ و پڵاوی زۆر کە بۆ داهاتوومان هەیە هەڵگرین و مردن کە قۆناغێکە لە ژیانمان بە شتێکی سروشتی دانێین و هەمیشە لە یادمان بێت بۆ ئەوەی ژیانمان سادە و ساکارانە بێ هیچ غەم و نیگەرانیەکی قۆڵ تێپەر کەین.

ڕۆڵی ڕێکخراوەکانی ژنان لە دەوەرەی وڵات

چاوپێکەوتنی من لە گەڵ گۆڤار ژنان لە نۆروێژ بە بۆنەی ٨ مارس

·        بونی ڕێکخراوەکانی ژنان لە تاراوگە چەندە گرنگ دەبینی، وەک چالاکێکی بواری ژنان   پێت وایە گرینگی بونی ئەو ڕیکخراوان چیە؟

ئەگەر لە روانگەی کۆمەڵناسیەوە بمانهەوێت رۆڵ و گرینگی رێکخراوەکانی ژنان هەڵسەنگێنم ، سەرەتا دەبێت لەوەوە دەستپێبکەم کە لە دونیای ئالۆزی ئەو سەردەمەدا کە گۆرانکارییەکان بەردەوام و خێران، کۆمەڵگە پێویستی بە سازمان و رێکخراوە هەیە کە لە رێگەی ئەو رێکخروانەوە بتوانرێت لە ئەنەرژی و پیتانسیێلی فکری و جەستەی کەسەکان بێ گوێدان بە رەگەزیان بۆ بەرەوپێشبردنی کۆمەڵگە و ئیدارەی گشتی کەڵک وەرگیرێت. لەو راستایەدا رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی کە رێکخراوەکانی ژنانیش بەشێکن لەوان کە بە شێوەیەکی خۆریسک هاتونەتە مەیدانی خەبات و تێکۆشان بە ئامانجی خزمەتکردن و بەرەو پێشبردنی کۆمەڵگە،توانیویانە  بۆشایی  نێوان چینی نوخبە و رۆشنبیری کۆمەڵگە  کە هەمیشە  ئەو خاڵە جێگەی سەرنجی پسپۆرانی زانستی سیاسی و کۆمەڵناسییە لە گەڵ خەڵک پڕ کەنەوە.

 بوونی رێکخراوەکانی مەدەنی بە گشتی دەبێتە هۆی بەرەپێشبردنی بوارەکانی  ئابووری،فەرهەنگی و سیاسی لە ناو کۆمەڵگەدا، هەروەها بوونی رێکخراوەکانی ژنان لە هەر کۆمەڵگەیەکدا نیشانە بوونی دێموکراسییە لە ناو ئەو کۆمەڵگەیەدا. ژنان دەتوانن لەو رێگەیەوە رۆڵی زیاتر بگێرن لە بەرێوەبردنی کۆمەڵگە و سیاسەتی گشتیدا. رێکخراوکانی ژنان هەروەها بە راکێشانی سەرنجی خەڵک بە لای خۆیانەوە و دروستکردن متمانە لە نێوان خۆیان و تاکەکانی کۆمەڵگە  و رێکخراوکانی نێودەوڵەتیدا دەتوانن چارەسەری زۆریەک لە کێشە و ئاریشەکانی کۆمەڵگە بکەن . لەو پێناوەدا هەروەها دەتوانن زۆر کار ئاسانی بکەن بۆ حکومەت، بەو واتایە کە دەتوانن ئەرکەکان لە سەر شانی حکومەت سوکتر کەن.. 

·        پێت وایە ئەو ڕێکخراوانەی کە کار بۆ مەسەلی ژنان لە تاراوگەدا دەکەن  توانیویانە  سەر کەوتوو بین  ئەگەر نەبون، بە نەزەری ئێوە هۆکارەکەی بۆچی دەگێریتەوە؟

من بە شێوەیەکی زانستی ناتوانم رای خۆم سەبارەت بەوپرسیارە کە رێکخراوەکانی ژنان تا چەند سەرکەوتوو بوون  یان نا دەببرم، بەڵام بە شێوەیەکی گشتی سەرکەوتنێکی ئەوتوویان نەیانتوانیوە بەدەست بێنن. ژنان لە بەرێوەبردنی رێکخراوەکەیاندا کاتێک دەتوانن سەرکەوتوو بن و لە گەڵ کێشەکان رووبەروو ببنەوە کە بتوانن بەشێوەیەکی زانستی بەربەست و هۆکارەکانی بەرەو پێشەوەنەچوونیان بناسن، هەروەها بتوانن بە میکانیزمێکی گونجاو چارەسەر بۆ ئەو کێشانە بدۆزنەوە.

من لێرەدا دەتوانم  بە شێوەیەکی گشتی ،ئەو کێشە و بەربەستانە کە دێنە سەر رێگەی ریکخراوەکانی ژنان ، دابەشی دوو بەشی کەم:

هۆکار و بەربەستەکانی بەرەپێشەوەنەچوونی کارو چالاکییەکانی رێکخراوەکان :

یەکەم.  ئاشنا نەبوونی تاکەکانی کۆمەڵگە لە گەڵ رێکخراوەکان و رۆڵیان لە بەرەو پێشەوەچوونی کۆمەڵگەدا.

دووەم. نەبوونی باوەر و ئیرادەی ژنان بەو ریکخراوانە.

سێیەم. نەبوونی دەستراگەیشتن بە زانیاری پێویست  سەبارەت بە میکانیزمی کارکردن لەو رێکخراوانەدا.

سەرنەکەوتنی رێکخراوەکان و بەردەوام نەبوونی کارو چاڵاکییەکانیان:

یەکەم. لاوازبوونی خۆ بەرێوەبردن لە کاری رێکخراوەییدا.

دووەم . دوورکەوتنەوە لە ئامانجی سەرەکی کە لە ئەساسنامەی رێکخراوەکاندا دیاری کراوە.

سێیەم . لە دەستدانی ئەنگیزە بە هۆی کێشەو بەربەستەکانی جیاواز.

چوارەم. نەبوونی نوێگەرایی لە بەرێوەبردنی سیستەم و میکانیزمی کاری رێکخراوەییدا.

بۆ بەربەرەکانی و چارەسەرکردنی ئەو کێشە و ئاریشانەی کە دێنە سەر رێگەی رێکخراوەکانی ژنان، دەبێت سیاسەتێکی وا پەیرەو کرێت  کە لە هەدەف و ئامانجی سەرکیان دوور نەخاتەوە کە ببێتە هۆی لە دەست چوونی وزەو و ئەنەرژی ئەندامانی ئەو رێکخراوانە.

·        بە باوەڕی ئێوە  دەبی مێتۆدی کارکردنی ڕێکخراوەکانی ژنان چۆن بێت لە دەرەوەی وڵات؟

هەر رێکخراوەیەک چ لە ناو خۆ و چ لەدەرەوە دەبێت میتۆدی کارکردنی خۆی هەبێت تاکو بەو ئامانجانەی بۆ دیاریکراوە بە شێوەیەکی پۆزۆتیڤ و خێرا دەستی پێراگات. میتۆدی کارکردنی ژنان لە دەرەی وڵات بە هۆی ئەوەی کە لە کۆمەڵگەی خۆیان دوور کەوتونەتەوە شێوەی کارکردنیان سنووردارە . بە باوەری من رێکخراوەکانی ژنان لە دەرەوەی وڵات دەتوانن میتۆدێک پەیرۆکەن کە لە گەڵ سیستمی کۆمەڵگەی ئەو وڵاتانە بگونجێت. بە تایبەت کە ئێمە کە لە رۆژهەڵاتی ناوینەوە هاتوینەتە ئێرە لە کۆمەڵگەیەکدا ژیاوین کە خێلەکییە، بەواتایە کە جەمعگەرایە، بەڵام کۆمەڵگەی رۆژئاوایی بە پێچەوانەی ئەوە کە تاک گەرایە. دیارە کە جیاوازییەکی زۆر هەیە لە هەموو بوارەکاندا. کەسانی پەنابەر کە روو لەو کۆمەڵگەیانە دەکەن لە گەڵ زۆر کێشە روو بەروو دەبنەوە بە تایبەت ژنان. ئەرکی سەرەکی رێکخراوەکانی ژنان دەبێت بە شێوەیەکی مەیدانی و زانستی بە کەڵک وەرگرتن لە کەسانی پسپۆر  دەستنیشانی هەموو ئەو کێشە و ئاریشانە بکەن کە رووبەرووی ژنان دەبنەوە ،پاشان میتۆدێک دارێژن کە لە ئاستی چارەسەرکردنی ئەو کێشانەدا بێت.

·        ئایە ئەوان توانیویانە  ئەو پردە لە نێوان خۆیان و ژنانی نێوخۆدا دروست کەن ، یاخۆ بە واتایەکی تر  توانیویانە  دەنگیان  بە ژنانی ناو خۆ بگا، یان  ئازارو کیشەکانی ئەوان چۆن دەبینین وە چۆن دەتوانین هاوکاریان بکەن؟

بە باوەری من نە تەنیا نەیانتوانیوە کە پردێک دروست بکەن، تەنانەت زۆر کەمیش توانیویانە کە کاریگەریان هەبێت لە کەمکردنەوەی ئازار و کێشەکانی ژنانی ناوخۆی وڵات. ئەویش چەندین هۆکاری هەیە کە گرینگتریان سیستمی دیکتاتۆری رژیمی ئێرانە کە دەبێتە بەربەستێکی سەرەکی لە سەر رێگەی کارکردنی رێکخراوەکانی ژنان لە ناوخۆی وڵات وهاوکاریکردنیان لە گەڵ رێکخراوەکانی دەرەوەی وڵات. تەنیا کارێک کە رێکخراوەکانی ژنان دەتوانن لە دەرەوەی وڵات ئەنجامی بدەن هۆشیارکردنەوەی تاکەکانی کۆمەڵگەیە چ لە ناوخۆی وڵات ویان دەرەوە سەبارەت بە هەموو بوارەکانی ژیان لە رێگەی ئەو ئامرازانەی بەدەستیانەوەیە یان دەستیان پێرادەگات.

·        چەندە گرینگە کە ڕێکخراوەکانی ژنان سەر بە خۆ بن ؟

گرینگییەکی زۆری هەیە بۆ هەر رێکخراوەیەک کە سەربەخۆیی خۆی بپارێزێت و نەبێتە پاشکۆی هیچ حیزب و رێکخراوەییەکی سیاسی. ئەگەر هەر رێکخراوەییەکی مەدەنی سەربەخۆیی خۆی لە دەست بدات بە هەر هۆکارێک ، ئاکامەکەی سنووردارکردنی کار و چالاکییەکانییەتی، هەروەها دەبێتە دوورکەوتنەوە لە ئامانجانەی کە لە ئەساسدا بۆی دیاریکراوە.

·        بە باوەڕی بە ڕێزتان ئەرکی هەرە گرنگی ڕێکخراوەکانی ژنان لە تاراوگە چیە؟

رێکخراوەکانی ژنان ئەگەر بە مانای کەلیمە بە کار و ئەرکەکانیان هەستن ئەوا خزمەتێکی گەورە بە رەوەندی کورد لە تاراوگە دەکەن. بۆ نمونە هەموو ئەو کەسانە کە بە هەر هۆکارێک لە وڵاتی خۆیان کۆچ دەکەن و  روو لە وڵاتانی رۆژئاوایی دەکەن ،وەک ئەوە وایە کە بێنە هەسارەیەکی دیکە، کە هەموو شتێکی کۆمەڵگەی تازە بەلایانەوە سەیر و نامۆیە. ئەگەر لە رێکخراوەکانی ژنان کەسانی پسپۆرهەبن سەبارەت بەو بوارانەی کە پێویستە ئەو کەسانە هۆشیار کەنەوە و لە گەڵ کۆمەڵگەی تازەدا رایان بێنن و بتوانن ئاوێتەی کوڵتوری تازەیان بکەن، ئەوا زۆر یەک لە کێشەکان بە تایبەت کێشەی خێزانی ئەو پەنابەرانە چارەسەر دەبێت.

·        چەندە گرینگە کە ژنانی ناو ڕێکخراوەکان  چالاکی سیاسیش بن ، بۆ؟

گرینگ نییە کە ئەو ژنانەی کە لە رێکخراوەکانی ژناندا کار دەکەن یان چالاکیان هەیە سیاسی بن یا ئەندام بن لە رێکخراوەیەکی سیاسیدا. بە باوەری من گرینگ ئەوەیە کە ئەو کەسانە کە لەو رێکخراوانەدا کار دەکەن رۆشنبیر و هۆشیار بن سەبارەت بە مافەکانی ژنان و بەو ئەرک و چالاکیانەی بۆیان دیاری کراوە بە باشترین شێوە ئەنجامی بدەن و ئاکامی کار و چالاکییەکانیان بەلایانەوە گرینگ بێت . 

گەشتێک بەرەو ترۆڵ تونگا (Trolltunga ) مەترسیدارترین شوێنی نۆروێژ

 گەشتێک بەرەو ترۆڵ تونگا( (Trolltunga مەترسیدارترین شوێنی نۆروێژ

لە مانگی ئاگوستی ٢٠١٥ دا لە گەڵ هاورێکانم سیروان و کاروان گەشتێکمان کرد بۆ مەترسیدارترین شوێنی نۆروێژ. ئەم شوێنە پێی دەڵێن ترۆلەتونگا (Trolltunga) و بە یەكێك لە 10 شوێنە جوان و سەرنجڕاكێشەكان و مەترسیدارەكان لەسەر ئاستی جیهان دادەنرێت، كەسێك باری تەندروستیی تەواو نەبێت، ئەستەمە بگاتە ئەو شوێنە. بەپێی ماڵپەری (TOUREXPERIENCE.COM ) ، ئەم شوێنە یەكێكە لە زەحمەتترین شوێنە گەشتیارییەكانی جیهان. دوو بۆچوون لەسەر ناوی شوێنەكە هەیە. یەكەم: بەبڕوای نۆرویژییەكان جۆرێكە لە مرۆڤی خەیاڵی بە ناوی دێو كە لە ئەشكەوتەكاندا ژیاون و لە چیرۆكە میللییەكانیشدا زۆر ناویان هاتووە.  وشەی دووەم: بە مانای زمان دێت، چونكە تاشە بەردەكە كە دەكەوێتە سەر رووبارێك، وەكو زمانی دێو دێتە بەرچاو.

لە شاری ئۆسلۆ را نیزیکەی کاتژمێر ٦ پاشنیوەرۆ وەرێ کەوتین ، دوای تێپەربوونمان بە چەندین شار و شارۆچکە و دێهاتی نۆروێژدا کاتژمێر یەکی شەو گەشتینە شاری توریستی ئۆدە ، ئەو شارەی کە چوار دەوری چیا بەرزن ، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرنجە تاڤگەکانی ئەو شوێنن کە بە سەر قەدپالی ئەوچیانەدا شۆر دەبنەوە خوارێ و دێمەنێکی دڵرفێن دەبخشنە ئەو شوێنە. 

شەوی ئەوڵمان بە هۆی ئەوەی باران بوو فریای چادر هەڵدان نەکەوتین و ناچار بووین هەر لە ماشێنەکەدا تا بەرە بەیانی بخەوین . نەم نەم بارانێکیش دەباری کە دەمای هەوای هێنابۆ خوارەوە و هێندێک جار لە سەرمان بە ئاگا دابووینەوە. کاتژمێر ٩ی بەرەبەیانی بەرەو تیسەداڵ بەرێ کەوتین ، ئەو شوێنە کە ترۆڵە تونگەی لێهەڵکەوتوووە. جاددەی چونە سەری بەرەو ئەو شوێنە زۆر باریکە، زۆر جار ناچار دەبووین کە راوەستین تا ماشێنی بەرانبەرمان بەلاماندا تێپەر دەبوو. دوای نیزیکەی کاتژمێریک گەیشتینە ئەو شوێنەی کە  شوێنی حەوانەوەی توریستەکانە .

 ئێمە ئەو رۆژە بە بێ پرسیار هەر بە ماشێنەکە کەمێک زیاتر چوینە سەر و شوێنێکمان دیتەوە بۆ پارکەرینگی ماشێنەکە . دوایی هێندێک خۆراکمان خستە ناو ساکێکەوە و بە جادەیەکدا بەرێ کەوتین بۆ شوێنی مەبەست. ئەو شوێنەی پێدا تێپەر بووین خوارەوەمان ئاوبەندێک بوو کە بەراستی کاتێک رۆژ لەو ئاوەکەیدەدا دەتوانی لە شوێنە تەنکاوەکاندا خیز و بەردی ژێر ئاوەکە ببینی. چواردەوەرەی ئەو ئاوبەندە شاخی بەرز بوو و لە سەرەوەرا بە هۆی تواندنەوەی بەفرەوە تاڤگەی جوان بە سەر قەدپالی ئەو چیانەدا بەردەبوونەوە . دوایی گەیشتینە تابلۆیەک کە رێگەیەکی کورت بوو بۆ سەر ترۆڵە تونگە ، ئێمەش چونکە منداڵی کوردستان بووین و هەر بە منداڵی بە سەر چیاکانی سەردەشتدا بێ هیچ کەڵ و پەلێکی شاخەوانی سەردەکەوتین و راهاتبووین کە بەرەو بەرزایی هەنگاو بنێین. گوتمان ئەو رێگەیە دەبرین. بە شوێنی زۆر ئاستەمدا سەرکەوتین ،بیجگە لە من و هاورێکانم کەسێکی دیکەت لەو شوێنە بەدی نەدەکرد . چەند جارێک رێگەمان هەڵە دەکرد ،بەڵام دوایی رێگەی سەرەکییەکەمان دەدۆزیەوە بەهۆی ئەوەیکە چەند بەردێکیان کردبوونە نیشانە. رێگەیەکی زۆرمان بۆ سەر چیاکە بری، بێ ئەوەی چاو لە خوار خۆمانەوە بکەین. کاتێک سەرمان هەڵبری دیتمان نزیک بووینەوە سەر چیاکە، گوتمان با پشوێک بدەین لە قەدپالی چیاکە ، دوایی ئەوەندەی ماومانە سەردەکەوین،بەڵام کاتێک چاومان لە خوارەوە کرد ،ئەوەندە هاتبووینە سەر کە ئەمن جورئەتم نەکردەوە بۆ جارێکی دیکە زۆر لە خوارەوەی خۆمان بروانین. کاتێک ئاوریکمان لە پشت خۆمان دایەوە زانیمان رێکەکە چەند سەخت و دشوارە، چونکە دیتمان کە گروپێکی شاخەوانی لە سەرەوەرا دەهاتنەوە خوارە. ئەوان هەموو کەڵ و پەلێکیان تایبەت بە شاخەوانی پێبوو، بەڵام ئێمە هیچ.

من ئەودەم ترسم رێ نیشت ، گوتم من ناتوانم بەو بەرزایەدا بێ ئیمکاناتی شاخەوانی سەرکەوم. سیروانیش گووتی:" دەبێ هەرچی زوتر بچینە خوارە تا ئەو شاخەوانانە لێمان نزیک نەبوونەوە، چونکە ئیحتیمالی ئەوەی هەبوو کە پۆلیس بانگ بکەن یان بێ کەڵ و پەلی شاخەوانی بۆمان نەبێت بگەرەینەوە . هەرچونێک بوو بە ترس و لەرزەوە هاتینەوە خوار کێوەکە. دوای کەمێک حەسانەوە و خواردنی کاڵەکێک کە لە هەموو رێگەکەدا پێمان بوو و بریارمان دابوو لە سەر لوتکەی چیاکە بیخۆین، گەراینەوە شوێنی حەوانەوەی توریستەکان. چادرمان لە شوێنێک هەڵدا و ئاگرێکی باشمان کردەوە و شەومان لە ژێر چادرەکەدا بەسەر برد. هەر لە تەنیشت ئێمە دوو کوری باکووری سوئیدیش هەر لە تەنیشت ئێمە چادریان هەڵدا. بەرەبەیانی لە گەڵ توریستی دیکە بە سەر چیاکەدا سەر کەوتین. ئەو رێگەیە خۆشتر بوو ،بەڵام مەودای چون و هاتنەوەی سی کیلۆمێتر بوو. کاتێک گەیشتینە سەر چیاکان دیتمان خەڵکانێکی زۆر لە وڵاتانی جیهان هاتونەتە سەردانی ئەم شوێنەیە بکەن. بەفر لە سەر  چیاکان مابۆووە و خەریکی تواندنەوە بوو، بەڵام ئەوەی زۆر خۆش بوو و ئێمە لێی تێر نەدەبووین خواردنەوەی ئەو بەفراوە بوو. دوای چەند کاتژمێرێک بە رێگەدا رۆیشتن گەیشتینە ئەو شوێنە . چەندین وێنەمان بە یادگاری لەو شوێنە گرت و توانیشمان ئالای کوردستان لە مەترسیدارترین شوێنی نۆروێژ بشکێنینەوە کە جێگەی رێزی گەشتیارانیش بوو. چونکە کاتێک سیروان ئالاکەی دەرهێنا و لەو شوێنە کە زمانی دێوەکە بوو راوەستا بە چەپلە پێشوازیان لە ئالای کوردستان کرد.

شایانی ئاماژیە کە دوو هەفتە دوای ئێمە گەشتیارێكی ئوسترالی لەو شوێنە كەوتە خوارەوە و گیانی لە دەستدا.

کاتی کاڵک خواردن

................................................................................................................................

ڤیدیۆکان سەبارەت بە ترٶل تونگە

تۆڵە سەندنەوە!؟؟

تۆڵە سەندنەوە، یەکێک لە سفەت و تایبەتمەندی مرۆڤی سەرەتاییە. بەو مانایە کە کەسی رق ئەستوور بەو رق و کینەی کە لە ناو دڵی دایە، سەرەرای ئەوەی کە ژیان لە خۆی و دەورووبەری تاڵ دەکات، دەبێتە هۆی ئەوەش کە دوزەخێک لە ناخیدا بنیات بنێت .

 بێگومان رق و کینە لە ناخی ئەو مرۆڤانە  وەک بورکان وایە و هێندێک کات دەگاتە خاڵی هەڵچوون. لەو حاڵەتەدا کەسی تٶلەکەرەوە دەبێتە قوربانی رق و کینەی خۆی. هەرکەس لە قۆناغەکانی ژیانیدا ئامادەگی ئەوەی هەیە کە دووچاری رق  هەڵگرتن بێت،بەڵام تەنیا لە حالەتێکدا هەستی تۆڵەسەندنەوە روو دەدا کە باڵانس و هاوسەنگیەکە تێک بچێت. بەو مانایە کە یەکێک لە سەرتر بێت لەوەی دیکە.

هۆکارەکانی تۆڵە سەندنەوە جیاوازن.   ووشەی تۆڵەسەندنەوە هاوتایە لە گەڵ ووشەکانی ئێرەیی بردن ،کێبەرکێ ناساڵم،بێ رێزی و تێهەڵێنانەوە. تٶڵەسەندنەوە ووشەیەکە کە لە مرۆڤە سەرەتاییەکان بۆ ئێمە بە میرات گەیشتووە، بەو هۆیەشەوە کە دەتوانێت ببێتە توندوتیژی چ لە  پەیوەندیدا لە گەڵ کەسەکان و یان گرۆپەکاندا و ئاکامێکی خەراپی لێبکەوێتەوە. بەداخەوە ئەو سفەتەی مرۆڤی سەرەتایی ئێستاشی لە گەڵدا بێت گۆرانکارییەکی ئەو تۆی بەسەردا نەهاتوە.

هێندێک لە دەروونناسان، تۆڵە سەندنەوە بە رەگ و ریشەی هەموو دوژمنایەتییەکی دەزانن. لەو بارەیە تۆماس بوئێم لێکۆلینەوەیەکی بەربڵاوی سەبارەت بە دوژمنایەتی لە گەڵ بێگانە و نەژادپەرەستی کردووە و لەو پیوەندیەشدا باباتێکی زۆری نووسیوە. یان خانم سۆزان کاپلێن توێژینەوەیەکی زۆری سەبارەت بەو کەسانە کردووە کە لە نیزیکەوە شاهیدی کوشتاری خزم و نەتەوەکەیان بووێن. هەر دووک لەودەرووناسانە لەو کەسانە بووێن کە لە سەردەمی جەنگی جیهانی دووەمدا ،ناچار کراون کە وڵاتی خۆیان بە جێبهڵێن و رووبکەنە وڵاتێکی دیکە و بە هۆی ئەوەی خۆیان لە نیزیکەوە شاهیدی زۆر رووداوی تاڵ و ناخۆش بووێن دەستیان کردۆتە ئەو لێکۆڵینەوە.

لێکۆلینەوەی ژیانی تاوانبارانی کوشتاری قەومی ئەوە دەردەخات کە توندوتیژی و جەنایت و کۆشتاری قەوم و گەلانی دیکە، هۆکاری هەنگاو بە هەنگاوی گەشەسەندنی فەرهەنگی زوڵم وەحشیگەرییە.

تۆڵەسەندنەوە دەتوانێت ئەنگیزەیەک بێت بۆ توند وتیژی بەرفرەوان کە دەتوانێت دژی کەسێک یان قەومێک یان گەلێک بێت.

تا ئێرە پێشەکیەک بوو بۆ ئەوەی بچمە ناو بابەتێکەوە کە ماوەیەکە فیکری منی بە خۆوە سەرقاڵ کردوە و بۆتە هۆی ئەوەی هێندێک لە وزە و ئەنەرژیم بەو کەیسەوە لە دەست بچێت، ئەمرۆ کاتێکی بەتاڵم دەست کەوت و خۆم بە نووسینەوەی ئەو بابەتە خەریک کرد بەو هیوایەی کاریگەری هەبێت لە سەر هۆشیارکردنەوەی تاکەکانی کۆمەڵگەی کوردی .

لەو سەردەمەدا کە کوردستان و ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوین،  بۆنەتە دەریایەکی تۆفانی و لە زڵکاوی رق و کینەدا خەریکە نقوم بن . هێندیک بەرپرسی کورد کە لە دەسەڵات و سەرۆکی شوێنێک یان حزبێکن  بە بەکگراوندێکی رەق و کینە و تۆڵە سەندنەوە قسە لە گەڵ یەکتر دەکەن . من خۆم زۆر جار گوێ دەگرم لە هێندێک چاوپێکەوتن کە لە گەڵ بەرپرسانی پارتەکان یان حکومەت ئەنجام دەدرێت . بۆ نموونە رۆژێک یەکێک لەو کەسانە کە ئێستا بەرپرسی پارێزگایەکە و لە هەڵبژاردنیشدا دەنگێکی بەرچاوی بەدەست هێنا ، باسی ئەوەی دەکرد کە لە شەرێ ناوخۆی باشووری کوردستان کاتێک پارتی بەرانبەر دەستی بە سەر هەموو هەرێمەکەدا گرت ، ئێمە بە بیری تۆڵەکردنەوە گەراینەوە باشوور . هەر ئەو کەسە لە بەرنامەیەکی دیکەدا رەق و کینەی بە شێوەیەکی دیکە دەردەبری و دیگووت:" وامان لێنەکەن کە بیر لە هەرێمێکی سەربەخۆ بۆ سلێمانی بکەینەوە." ئەو روانینە نابەرپرسانە لە بەرانبەر نەتەوەیەک یان گەلی باشوری کوردستان مەترسیدارە . ئەو جۆرە کەسانە لە هەموو پارتە کوردییەکاندا بوونیان هەیە ، شتێکی ئاساییە کە کەسێک لە شەڕدا زوڵمی بەرانبەر کراوە یان کەس وکاری گوژراوە، رەق و کینەی هەبێت،بەڵام مەترسییەکە ئەو کاتەییە کە هەر ئەو کەسە ببێتە بەرپرسێکی بالا و بریاری گەلێکی بەدەستەوە بێت.
نموونەیەکی دیکە کە خۆم کاتێک لە باشووری کوردستان وەک رۆژنامەنووسێک کارم دەکرد بۆ کارێک رووم لە ئاسایشی گشتی هەولێر کرد بۆ ئەوەی لە شوێنی کارەکەم وەک کارمەندی رەسمی وەربگیرێم ، دوای ئەوەی کە پرسیاری لێکردم کە باسی خۆم بکەم  و ئەو شوێنانەی کاریان بۆ دەکەم یان بابەتیان بۆ دەنووسم، کاتێک گەیشتمە ئەوی کە بڵێم لە رۆژنامەی نوێشدا کار دەکەم، یەکسەر گووتی بچۆ دەر ، بێ ئەوەی روونکردنەوەی بۆ بدەم. ناوبراو بەوە تێگەیشت کە من کار بۆ رۆژنامەی کوردستانی نوێ دەکەم کە سەر بە یەکێتی نیشتیمانییە ، لە حالێکدا رۆژنامەی نوێ بە سێ زمان دەردەچوو و سەربە فەراکسیۆنی کوردەکانی پەرڵەمانی عێراق بوو. نموونەیەکی دیکە،  لە گەڵ دوو هاوکارم چووینە بۆ ئەنجام دانی کارێکی شەخسی بۆ دایرەیەک ، پیرەمێردێک ناسنامەی خۆی و خێزانەکەی بزر کردبوو ، هاتبوو ناسنامەیەکی دیکە دەرێنێتەوە ، بەرپرسی ئەو بەشە بە زمانێکی زۆر ناشیرین ئەو پیاوە پیرەی وەدەرنا، دوای ئەوەی ئێمە بە سەرسورمانەوە چاومان لێکرد، بۆ ئەوەی پاساو بێنێتەوە بۆ کارە ناجوانەکەی خۆی ، دەیگووت:" ئەوانە هەمووی بەعسی بوون." ئەوانە و دەیان نموونەی دیکە هەن کە هەر هاوڵاتیەکی کورد رۆژانە تەجروبە یان دەیانبینێت. ئێستاکەش کە کێشەو ئاریشەکانی هەرێمی باشوور کەڵکە بووە و بەرپرسانی ئەو هەرێمەش هەر بەو رووانینەی رق و تۆلە سەندنەوە دەروانە یەکتر، دەرئەنجامێکی باش بۆی چاوەروانناکرێت، مەگەر ئیرادەیەکی بەهێز هەبێت و لە ناوخۆیاندا ئاشتی میللی رابگەیەنن.
مەترسی ئەو جۆرە کەسانە کە بیر لە تۆلە سەندنەوە دەکەن و بەرپرسیارییەتیان بەدەستە زۆر زیاترە لە کەسانی ئاسایی کە هیچ مەسئولییەتێکیان نییە.

پارتەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان ، رۆژئاوا و باکووریش دەستی کەمیان نییە لە پارتەکانی باشوور . کێبەرکێ ناسالمی ئەو پارتانە، دەرئەنجامەکەی شکەستی گەلێکە، کە مێژوو هیچ کات لێیان نابورێت.

بۆیە پێویستە کە هەموو پارتەکان و خەڵکی کوردستان بەتایبەت ئەو کەسانەی بەرپرسیاریەتێکیان بەدەستە بیر لە رێگە چارەیەک بکەنەوە کە زاڵ بن بە سەر رق و کینەیاندا و بەرنامە و پلانیان هەبێت بۆ خۆ و بۆ نەوەکانی داهاتووی ئەم میللەتە .

رۆڵف یاکوبسێن ، شاعیری سروشت و جوانی

بەشی دووم:

مرۆڤ هیچ کات بەورادەییە هەستی بە تەنیایی نەکردووە!؟

شێعرەکانی یاکوبسێن تاکو ئێستا وەرگێردراوەنەتە سەر ٢٢ زمان. بە هۆی کاریگەری لە رووی زمانەوانییەوە و شێوە و فۆرمی شێعرهەڵبەستن و هەم لە روانگەی سەبارەت بە کۆمەڵگە و سروشت شێعرەکانی  یاکوبسێن خوێنەرێکی زۆری بۆ لای خۆیدا راکێشاوە . یاکوبسێن زۆر سادە و ساکار دەنووسێت، بەڵام لە عەینی سادەبوون شێعرەکانی مانایەکی قوڵ بە خوێنەر دەبەخشن.

ئەو سەبارەت بە شێعر و سیاسەت دەڵێت:" گروپێکی بچوک لە کۆمەڵگەدا لە بان راوەستاون و سەبارەت بە هەموو شتێکی ئێمە بریار دەدەن. ئەوانە نوێنەرانی سیاسی کۆمەڵگە نیین،بەڵکو تێکنۆکراتن . من ئەو گروپە وەک مەلا و قەشەی مودێرن دەیاناسم. ئەگەرچی بیرو فیکری سیاسی لە ناو شێعرەکانمدا بوونی هەیە، بەڵام من هەرگیز نەمویستوو کە لە ناو شێعرەکانم لە رەوتێکی سیاسی تایبەت پشتیوانی بکەم. ئەگەرچی قسەکردن سەبارەت بە جەنگی ڤیتنام لە ساڵەکانی ١٩٦٥ سەرنجراکێش بوو، بەڵام ئێستا  هیچ کس شێعری ئەو سەردمە ناخوێنێتەوە. شێعر دەبێت بە زیندوویی بمێنێتەوە .

لە روانگەی یاکوبسێن، جیاوازی چینییایەتی لە نێوان چینەکانی هەژار و دەوڵەمەند کە ئێستاکە لە نێوان دوو جەمسەری باکوور و باشوور لە بەرانبەر یەک راوەستاون، هەمیشە یەکێک لە گرینگترین پرسیارەکانی ئەو بووە و لەو بارەیەوە دەڵێت:" ئێمە ئورووپایی و ئەمریکاییەکان بێ گومان باشتر لە خەڵکانی دیکە نیین. کەشتیمان ساز کرد و بەو کەشتیانە جیهانمان داگیر کرد و خەڵکی وڵاتانی دیکەمان خستە ژێر رەکیفی خۆمانەوە. ئێمە بەو کارە گەیشتینە رەفا و گەشەسەندنی کۆمەڵایەتی، بەڵام لەو رێگەوە زۆر شتمان لە دەست دا. ئیمە نۆروێژییەکان و باقی خەڵکی ئورووپا، خەڵکانێکی تەنییاین. ئێمە خەڵکانێکی ماددیگەراین کە لە بەییانییەوە تاکو شەو هەوڵ دەدەین بۆ ئەوەی کە  ژیانێکی باشتر لەوەی کە هەمانە دەستەبەر بکەین، بەڵام لەو رێگەوە زۆر یەک لە بەها مرۆڤایەتییەکانمان لە دەست داوە. ئێمە وەک خەڵکی وڵاتانی گەشە سەندوو دەستانێکی پڕ و دڵەکانمان خاڵییە. ئەوەی لە ئێمەدا خەریکی مردنە هەستی نیزیکبوونەوە لە خەڵکانی دیکە و دەرکی باردۆخی ئەوانە. هەرگیز ئینسان بەو سنوورە تەنیا نەبووە. ئەو باردۆخەش کە بۆ مرۆڤ هاتۆتە پێش، هیچ هەڵەی مرۆڤ تیدا نییە . باردۆخ جۆرێکە یان ئەوەی کە دەبێت لە راستای ئەو رەوتە مەڵە بکەین یان ئەوەی بچیە بن گۆم. کۆمەڵگە بە پێی کێبەرکێ و پەرەستیژ ، دەبێتە کۆمەڵگەیەکی مەترسیدار.

ئێمە بە هۆی پێشکەوتنی پیشەسازی و تێکنۆلۆژی لە باردۆخێکدا ژیان تێپەر دەکەین کە ئاکامەکەی  بە گشتی  نەخوێندنەوار بەرهەم دێنێت . سەردەمێک کە هێزی بیرکردنەوە و خەیاڵی لە مرۆڤدا بە شێوەیەکی سەر سورهێنەر هێناوتە خوارەوە. هەرجۆرە ئیمکاناتێکی مادی و رووحی لە پێشدا ئامادە کراوە، بە داگرتنی دوگمەیەک ئەو پیویستیانە  بۆت دابین دەکرێت و نامێنێت. ئەوەندە  خۆمان لە لابەلای لاپەرەکانی رۆژنامە و تەلەفزیۆن  نقووم کردووە کە هێزی بیرکردنەوە و خەیاڵ لە مێشکماندا وشک بووە و نەخوێندواری گشتی بۆتە مەترسی بۆ سەر ئێمە.

بە بێ خەیاڵ کردن و بیرکردنەوە و بە بێ هونەری خۆشەویستی و هەستی پێکەوەبوون ، بێ گومان ئێمە دەگەرێنتەوە سەردەمی بەرد و ئەشکەوت . ئێمە خەریکە زۆر یەک لە بەها مرۆڤایەتییەکانمان کە بە درێژایی مێژوو بەدەستمان هێناوە  لە دەست دەدەین. ئەمن بە گۆرانکارییەکی بنەرەتی خۆشبینم و هیوادارم، بەو مەرجە کە ئەوەی کۆمەڵگەی ئێمە دەخاتە مەترسییەوە لە رێگەی هونەرمەندان و شاعیران بۆ خەڵک وێنە بکێشرێت بەو مانایا روون بکرێتەوە.

بە هۆی پێشەوەچوونی شارنشینی لە سەرتاسەری جیهان، من بەرچاوروونییەک بۆ داهاتووی مرۆڤ نابینم . ئەرکی شاعیران و هونەرمەندانە کە سەرنجی خەڵک بۆ سروشت و ژینگە راکێشن و بەها بدەنە ناخی مرۆڤ. لە رێگەی ئافراندی شێعر و هونەر دەتوانیین رەنگێکی باشتر بدەینە ژیان. 

رۆڵف یاکوبسێن ، شاعیری سروشت و جوانی

                                          رۆڵف یاکوبسێن

بەشی یەکەم:

رۆڵف یاکوبسێن لە ساڵی  ١٩٠٧ لە وڵاتی نۆروێژ چاوی بە دوونیا هەڵێنا  و لە رێبەندانی ١٩٩٤ لە تەمەنی ٨٧ ساڵیدا لە یەکێک لە خانوە کۆنەکانی شاری هامار کۆچی دوایی کرد.

یاکوبسێن یەکەم شاعیری نۆروێژییە کە تێکنیکی بەربەرەکانی و پێکەوەژیان و سروشتی هێناوەتە ناو شێعرەوە. ئەو سێ هۆکارە ، مرۆڤ، تێکنیک و سروشت وەک گرینگترین ئەنگیزە لە هەموو شێعرەکانی ئەودا بە شێوەیەکی بەردەوام رەنگی داوتەوە.

رەخنەگرێکی فەرانسەویی سەبارەت بە شێعرەکانی یاکوبسێن  دەڵێت:" زۆر یەک لە ووشەکان و بەها کۆنەکانی کوڵتوری نۆروێژی لە شێعرەکانی یاکوبسێن دووبارە زیندوو دەبنەوە و بە شێوەیەکی سەردەمیانە دادەرێژرێنەوە. هەروەها ئەو ئاماژە بەوە دەکات کە شاعیر نە، لە رێگەی ئیدە و بیروبۆچونەکانی بە ڵکو لە رێگەی وشەکانە کە دەتوانێت شێعرێکی جوان پێشکەش کات، شێعرەکانی یاکوبسێن بەو شێوەیەن.

یاکوبسێنی ٨٧ ساڵە لە کۆتایی ساڵەکانی تەمەنیدا زۆر بە کەمی لە ماڵ دەچۆ دەر بە هۆی ئەوەی کە دەست و لاقەکانی دەڵەرزی و زۆر بر زەحمەت دەیتوانی هەنگاو هەڵێنێت. تەنانەت کاتێک کەمێک جموجۆڵی دەکرد سەری لە گیژەوە دەهات. ئەو دەیگوت:" پێشدا من بەو شێوەیە نەبووم بیجگە لە پورتەگاڵ تەواو وڵاتانی ئەورووپایی و هەموو گۆشە و قوژبنێکی نۆروێژ لە گەڵ پێترا گەراوم. ئەو بۆ چەند ساتێک چاوی بریە وێنەیەک کە لە ژورەکەی هەڵاوەسرابوو کە رەسمی خۆی و خێزانی پێترا بوو کە لە نێو جەنگەڵێکدا ئەو وێنەیان کێشابوو. ئەو دەڵێت:" من و پێترا پلانی ئەوەمان هەبوو بچینە پۆلێن، بەڵام بە مەرگی پێترا تەواو ئەو پلان و بەرنامانەی کە دامنابوون گۆرانکاریان بەسەرهات . ئێستا تەنها لە گەڵ یادگارییەکانی شەو دەکەمەوە و هەمیشە ئەو پرسیارە ئاراستەی خۆم دەکەم کە بۆچی من هەمیشە لە سەفەر دابووم؟ هیچ وڵامێکی دروستم بۆ نەدۆزیوەتەوە .

لە گەشتەکانم زیاتر لە هەر شتێک لە ناسینی کەسانی دیکە جێژ و سودم بینیوە. ئەفکاری جیاواز لەوەی کە خۆم هەمبووە.

دروست لە رووبەرووی پەنجەرەی ماڵی یاکوبسێن رێگەی سەرەکی شەمەندەفەری لێیە و لەو هێلەوە لە شەو رۆژێکدا چڵ شەمەندەفەر تپەردەبن بەسەر ئەو رێگەیەدا. یاکوبسێن دەڵێت:" دەنگی تێپەربوونی شەمەندەفەر زۆر بیرەوەری دەخاتەوە بیر من. ئەو شەمەندەفەرانە منیان گەیاندۆتە تەواو دوونیا. من و براکەم کاتێک منداڵ بووین ئێواران سەعات دە چاوەرەی شەمەندەفەری ئۆسلۆ و هامارمان دەکرد و رۆژنامەی ئێوارانی ئەو رۆژەمان دەگەیاندە باوکمان چونکە ئەو خوی بە رۆژنامە خوێندنەوە گرتبوو. هیچ رۆژێک نەبوو کە بێ رۆژنامە شەو بکاتەوە . منیش هەر لە تەمەنی پێنج ساڵییەوە لە باوکم فێر بووم کە بخوێنمەوە. بیرکردنەوە لە ژیان، لە کێشە و ئاریشەکانی کۆمەڵگە و خەڵک ، ئارەزۆی نووسین زوو لە ناخمدا سەری هەڵدا. لە قۆناغی خوێندنم لە قوتابخانەدا بوومە ئەندامی دەستەی نووسەرانی رۆژنامەی قوتابخانەکەمان. لە رۆژنامەکەدا زیاتر سەبارەت بە قوتابی و ماموستاکانم دەنووسی و یان کاریکاتۆری ئەوانم رەسم دەکرد . لە دواناوندیدا بوومە دەستەی نوسەرانی رۆژنامەیەک بە ناوی Norgesgymnastik.

ئەو رۆژنامەیە ناوندی قوتابیانی دواناوندی سەرتاسەری نۆروێژ بوو. دوای ئەو وەک رۆژنامە نووسێک  دەستم کرد بە هاوکاری و نووسین بۆ گۆڤار و رۆژنامە کانی نۆروێژ . کاتێک دواناوندیم تەواو کرد بیرم لەوە دەکردەوە کە چ رەشتەیەک هەڵبژێرم، ببمە وێنە کێش یان نووسەر؟

سەرئەنجام یاکوبسێن دەچێتە زانکۆ ، بەڵام بەردەوام شێعری دەنووسی ،  شێعرەکانی بۆ هیچ رۆژنامەیەک بۆ بڵاوکردنەوە نەدەنارد. ئەو بریاریدابوو کە هەموویان خر کاتەوە بیانکاتە دیوانە شێعرێک . هیچ نووسەرێکی نەدەناسی ، بەڵام پەیوەندی لە گەڵ زۆر وێنەکێش هەبوو. ئەو بوو بە ئەندامی دەستەن وێنەکێشانی مودێرنیسم و هێندێک جاریش وێنەی دەکێشا. یاکوبسێن دەڵێت:" لە وێنەکێشاندا زۆر خەراپ نەبووم ، بەڵام لە کۆتاییدا گەیشتمە ئەو بریارە کە بەجێگەی وێنکێشان زیاتر دەتوانم هەستەکانم لە رێگەی ووشەوە دەرببرم."

لە قۆناغی زانکۆدا یاکوبسێن لە گەڵ کچێک ئاشنا دەبێت کە موزیسیەنە، هەر لە گەڵ ئەودا (( کۆمەڵەی ئەکادمی کۆر )) یان پێکهێنا. هەر لەو سەردەمەدا بوو کە موزیکی جاز هاتە نۆروێژ. یاکوبسێن حەزی بەو جۆرە موزیکە دەهات. ئەو دەیگووت کە ئاهەنگی شێعرەکانی من بەو جۆرە موزیکە زۆر نیزیکە،بەڵام موزیکی کەلاسیک زیاتر لە گەڵ ئیحساس و رووحیاتی من دەگونجێت. مووسیقی کەلاسیک لە مووسیقی جاز و مودێرن زیاتربەرفرەوانترە .

لە ساڵی ١٩٣٢ یەکەم کۆبەندی شێعرەکانی یاکوبسێن  بە ناوی ( زەمین و ئاسن ) بڵاو بووە. لە گەڵ بڵاوبوونەوەی ئەو کۆبەندە شێعرییە ، یاکوبسێن نازناوی باشترین شاعیری پێبەخشرا بە هۆی ئەوەی کە دەتوانێت ئاریشە و کێشەی ژیانی شاری و پیشەسازی لە رێگەی شێعرەکانیەوە بە باشترین شێوە دەرببرێت. هەر لەو سەردەمەدا یەکێک لە رەخنەگرانی یاکوبسێن  بەناوی هارالد گرەیک دەنووسێت کە یاکوبسێن ئەو شاعیرەییە کە دوای سیگبیۆرن ئۆبسفلدێر و کریستۆفێر ئۆپپداڵ،  گەورەترین شاعیری نۆروێژییە کە شارستانیی پێشەسازی لە رێگەی شێعر دەهۆنێتەوە. لایەنێکی دیکەی شێعری یاکۆبسێن هێزی دەربرینییەتی. ئەو توانایی ئەوەی هەیە کە هەر ئەو شتەی کە دیتوویەتی یان تەجروبەی کردووە بە شێوەیەکی زۆر ماهیرانە لە شێعرەکانیدا وێنەی بکێشێت.

لەو کۆبەندە شێعرییەی یاکوبسێن هێندێک جار دەتوانیین کاریگەری شێعری رۆمانتیک لە ناو شێعرەکانیدا ببینین.

دووەمین  کۆبەندی شێعری یاکوبسێن لە ساڵی ١٩٣٥ بناوی ( قرەبالغ ) و سێیەمین کۆبەندی شێعری  ئەو بەناوی
( شەمەندەفەری رێگەی دوور ) لە ساڵی ١٩٥١ بڵاو بۆووە.

یاکوبسێن لە گەڵ داگریساندنی سیگارێک دەڵێت :" بۆچی دەبایە من شانزدە ساڵ چاوەرێ بکەم بۆ ئەوەی سێیەمین کۆبەندی شێعریم چاپ بکەم، چونکە وام بیر دەکردەوە کە ئێستا هەر ماومە و پێویستە پێبگەم. ئەمن لە بنەماڵەیەکدا هاتومەتە دوونیا کە تێکەڵاو بوونی منی لە گەڵ دوونیای دەرەوە سنووردار کرد بوو . دەبایە بچووبامە دەرەوە و زیاتر لە جیهان تێبگەیشتبامایە. ئەو جیهانە بێ رەحمەی کە ئێمەی دەورداوە، بەڵام بەداخەوە من  هیچی لێ تێنەدەگەیشتم. ئەگەرچی من لە قۆناغی منداڵیەوە  بیرەوەری تاڵم هەیە. ئەمن شارم بیر نەکردووە، جیاوازی چینیایەتی ، زیادبوونی حەشیمەت لە زۆربەی بنەماڵەکان، ئەو خانووە بچکۆلانەی کە  ئەو کرێکارانی کە لە دارستان کاریان دەکرد تێیادا دەژیان، بڵاوبوونەوەی نەخۆشی سێل و ئەو بنەماڵانەی دوانزدە منداڵیان هەبوو و شەوان لە یەک ژووردا دەخەوتن. باوکم دوکتۆر بوو و نەخۆشەکانی چارەسەر دەکرد ، منیش ئەندامی  یەکیتی لاوانی حیزبی کرێکار بووم. دوایی بووە بەرپرسی رێکخراواەی لاوانی حیزبی کرێکار لە ناوچەی خۆمان، بەڵام من هەمیشە باوەرم وابوو کە ناتوانم ببمە سیاسەتمدارێکی باش . ئەمن شاعیرێکم و شێعر دەنووسم. ئەمن لە ساڵی ١٩٧٠ کە پێشەسازی بە شێوەیەکی سەر سوورهێنەر دەچۆ پێش ، زیاتر نیگەرانی دەکردم. پێشەوەچوونی پیشە سازی و زیادبوونی حەشیمەت نەتەنیا مەترسییەک بوون بۆ ژینگە و سروشت، بەڵکو فەرهەنگ و کوڵتوری ئێمەشی دەخستە مەترسییەوە. سروشت بەشێکی هەرە زۆری فیکر و بیری منی داگیر کردووە لە حاڵێکدا من هیچ کات شاعیرێکی رومانتیک نەبووم کە لە رووداوە تاڵەکان دوور کەومەوە. رۆمانتیک و وشە ئایینییەکان ئی سەدەی رابرددون. چۆنییەتی ئەو سەردەمە پێویستی بە ووشەی دیکەیە . ئەرکی ئێمە ئەوەیە کە دەبێ ئەو ووشانە بدۆزینەوە و بیخەینە ناو چوارچێوەی شێعرەوە. کارێکی قورسە ،بەڵام دەبێت لە شوێنێکەوە دەستپێبکەین.

چوارەمین کۆبەندی شێعری یاکوبسێن لە ساڵی ١٩٥٤ بڵاو بۆووە. لەو کۆبەندەدا شاعیر خەریکی دۆزینەوە شتەهایەکی نوێیە. لەو کۆبەندەشێعرییەدا تەنانەت شاعیر بە ناسنامە و بوونی خۆی شک دەکات. لە یەکێک لە شێعرەکان ئاماژە بەوەدەکات کە (( ئایا من رەگێکم لە ناو خاکدا یان لقێکم بە دەست باوە)).

پێنجەمین کۆبەندی شێعری بە ناوی (( هاوین لە ناو چەمەندا)) لە ساڵی ١٩٥٦ بڵاو بۆوە . لە کۆبەندە شێعرییەدا هەر وەک شێعرەکانی دیکە وێنەی جوان و سەرنچ راکێش بۆ خوێنەری شێعرەکانی دەنەخشێةێت.

یاکوبسێن دەڵێت:" لە کۆبەندی شێعری (( مەشقی نەفەس کێشان)) هەوڵمداوە کە خۆشەویستیم بە زەمین و ئاسمان کە ژیانی ئێمە ی لە ژێر رەکیڤی دایە دەرببرم . زەمینێک کە زۆر بێ رەحمانە هێرشمان کردۆتە سەری . لە کۆتا کۆبەندی شێعرییەکەم بە ناوی Nattåpent   بە روونی ئاماژەم پێداوە کە کوڵتوور و فەرهەنگی ئینگلیزی وئامریکایی ناسنامەی مێژوویی و نیشتیمانیی ئێمە دەخاتە مەترسی لە ناوچوون. ئێمە خەریکین ببینە هەرێمێک لە ئەمریکا. من تا کو کۆتا کۆبەندی شێعریم ،شێعری ئاشقانەم نەنووسیوە چونکە تەواو عەشقی من پێترا بوو. ئەویش هەمیشە لە لام بوو.