فصل سی ‌و سوم: درمان از دل طبیعت لرستان

☀️ فصل سی ‌و سوم: درمان از دل طبیعت لرستان

صبح بود و هوای لرستان بوی علف‌های تازه و خاک نم‌خورده می‌داد. شاگردان مدارس بی‌دیوار، از ایلام، کرماشان و لرستان، به اردو آمده بودند. کنار چشمه‌ای کوچک، روی علفهای سبز نشسته بودند. هیوا در برابرشان ایستاد، لبخندی زد و گفت:

ــ «بچه‌ها، امروز می‌خواهم کسی را به شما معرفی کنم. مردی که اگر او نبود، من هرگز نمی‌توانستم این همه مدرسه‌ی بی‌دیوار را برپا کنم. در تمام این مسیر، یار و یاورم بود… پیر روشنا.»

همین‌که این نام بر زبان هیوا جاری شد، پیر روشنا از دور پیدا شد. پابرهنه، با ردایی ساده بر دوش، و لبخندی محو بر لب. آرام آمد، کنار بچه‌ها نشست، کف دستش را بر خاک گذاشت و گفت:

ــ «می‌دانید چرا در معبد لالش، ما پابرهنه راه می‌رویم؟.»

کودکان با هم گفتند: «نه، چرا؟.»

پیر روشنا لبخند زد:

ــ «چون باور داریم زمین، هرچه پلیدی هست از بدن و روحمون می‌کِشد بیرون. زمین هم درد را می‌فهمد، هم درمان را. نور در تک‌تک ذره‌های طبیعت جاری است: در آب، در درخت، در نسیم، در بوی علف‌های لرستان… همان نوری که شیخ سهروردی از آن سخن می‌گفت.»

هیوا به جمع گفت:

ــ «شیخ اشراق می‌گفت هر چیزی در این هستی، نوری دارد؛ یک ارتعاش، یک آواز. حتی سنگی که روی زمین می‌افتد یا آب رودخانه‌ای که می‌خواند. امروز دانشمندان هم می‌گویند هر چیز در طبیعت، فرکانسی دارد که روی تن و جان ما اثر می‌گذارد.»

شاگردی با شگفتی پرسید:

ــ «یعنی طبیعت می‌تواند ما را درمان کند؟»

پیر روشنا سر تکان داد:

ــ «دقیقاً! وقتی پای برهنه روی زمین می‌گذاری، وقتی در جنگل راه می‌روی، وقتی به صدای آب یا وزش نسیم گوش می‌دهی، بدن و روحت با زمین و آسمان هم‌آهنگ می‌شوند. امروز دانش نشان داده که طبیعت‌گردی استرس را کم می‌کند، خواب را آرامتر می‌سازد و حتی حافظه را تقویت می‌کند. چرا؟ چون طبیعت، همان نوری است که هم درمانگر جسم است و هم درمانگر روح.»

او چشمهایش را بست، نفسی عمیق کشید و ادامه داد:

ــ «یادتان نرود بچه‌های خوب… هرجا که بودید، یک بار کفشهایتان را بیرون بیاورید، پایتان را روی خاک بگذارید. بگذارید زمین عشقش را به شما بدهد و غمهایتان را از شما بگیرد. دستتان را روی آب بکشید، بوی علف را نفس بکشید، و نور را در دلتان روشن کنید. این همان درمانی است که طبیعت به شما هدیه می‌دهد.»

هیوا لبخند زد و گفت:

ــ «حالا بیایید چند دقیقه سکوت کنیم. نفس عمیق بکشید، روی علفها بنشینید، صدای آب را بشنوید، و در دلتان از طبیعت سپاسگزاری کنید.»

کودکان آرام نشستند. صدای چشمه می‌آمد و پرندگان در شاخه‌ها آواز می‌خواندند.

---

🌳☀️ یادگار درس آن روز

• هر چیزی در طبیعت نور و ارتعاش دارد.
• طبیعت‌درمانی راهی بی‌خرج، بی‌خطر و عمیق برای آرام‌کردن ذهن و بدن است.
• ارتباط با طبیعت، عشق را در دل زنده نگه می‌دارد و نور را در زندگی روشن می‌سازد.

---

کودکان پرسیدند:

ــ «استاد، یعنی وقتی روی زمین راه می‌رویم، حالمون بهتر می‌شود؟»

پیر روشنا لبخند زد: «آری پسرم. زمین درد را از بدن می‌کشد بیرون، همانطور که آب، گل را از دست می‌شوید.»

ــ «استاد، یعنی آب هم می‌تواند حال ما را خوب کند؟»

او دستی بر شانه‌ی دخترکی گذاشت: «بله… آب، حافظه‌ زندگی است. کنار آن که بنشینی، یا روی دست و پاهایت جاری شود، دلت آرام می‌گیرد.»

ــ «استاد، یعنی شیخ سهروردی هم این را می‌دانست؟»

پیر روشنا سری تکان داد: «بله، دخترم. او می‌گفت در ذره‌ذره‌ی هستی نور است: در آب، در سنگ، در برگ، در نسیم… هرچه با آنها هم‌نشین شوید، از نورشان عشق و آرامش می‌گیرید.»

بچه‌ها چشمها را بستند، بوی چشمه و علف را نفس کشیدند، و سکوت لرستان در دلشان بدل به روشنایی شد.

فصل سی‌ ودووم: درس نور از حکمت اشراق

🌅درس نور از حکمت اشراق

غروب که از فراز قلعه‌ی فلک‌الافلاک پایین آمدند، آسمان آرام‌آرام تیره می‌شد. شاگردان مدارس بی‌دیوار ــ کودکانی از ایلام، کرماشان، لرستان، هورامان، و حتی چند نفر از سنه و اورمیه ــ در کنار چشمه‌ای کوچک، بیرون شهر، چادر زدند. آب خنک چشمه می‌لغزید و صدای آن، با خش‌خش بلوط‌ها در هم می‌آمیخت.

استادان آتشی برپا کردند. پیر روشنا، با ردای ساده‌اش، کنار بچه‌ها نشست. لحظه‌ای سکوت کرد و سپس گفت:

ــ «فرزندانم، چشمانتان را ببندید، نفسی عمیق بکشید، و تصور کنید به سرزمینی از نور سفر کرده‌اید… جایی که همه‌چیز روشن است: سنگ، آب، درخت، و حتی اندیشه‌های شما.»

کودکان چشم‌ها را بستند. باد آرامی بر صورتشان نشست. پیر روشنا ادامه داد:

ــ «این همان سرزمینی است که شیخ شهاب‌الدین سهروردی از آن سخن گفت. او از همین خاک برخاست، از روستایی کوچک میان زنجان و تکاب. اما نگاهش به وسعت جهان بود. می‌گفت: همه‌ی هستی از نور ساخته شده است. هرچه به نور نزدیک‌تر باشد، به حقیقت نزدیک‌تر است. و انسان، چراغی است در این جهانِ نور.»

کودکی از لرستان پرسید:

ــ «پیر جان، یعنی ما هم می‌توانیم نور را ببینیم؟.»

پیر روشنا لبخند زد:

ــ «آری، نور تنها با چشم دیده نمی‌شود. گاه با دل دیده می‌شود. وقتی در دلتان عشق، راستی، و دانایی را با هم جمع کنید، دلتان چراغ می‌شود. آنگاه هر جا نگاه کنید، نور را خواهید دید.»

او کمی به صدای چشمه گوش سپرد و افزود:

ــ «سهروردی می‌گفت دانش تنها از کتاب و عقل نیست. دانش از تجربه، از عشق، از سکوت و گوش‌دادن نیز هست. اگر همه‌ی این راه‌ها را کنار هم بگذارید، پلی می‌سازید از دل به سرزمین نور.»

بچه‌ها چشمها را گشودند. آتش هنوز می‌سوخت و انعکاسش بر آب چشمه می‌لرزید. پیر روشنا گفت:

ــ «حالا می‌دانید چرا مدارس بی‌دیوار ساخته شد؟ برای اینکه بیاموزیم نور را ببینیم، حتی وقتی چشمها بسته است. زیرا دانایی، تنها از عقل نیست؛ از عشق و تجربه هم هست. حقیقت همچون خورشید از مشرق دل طلوع می‌کند.»

سپس او آرام آغاز به شرح زندگی و اندیشه‌ی شیخ اشراق کرد:

• «سهروردی در قرن ششم می‌زیست، و به او لقب رهبر افلاطونیان جهان اسلام دادند.
• او حکمت اشراق را بنیان گذاشت؛ فلسفه‌ای که میان عقل و عشق، میان دانش و شهود، پلی برقرار می‌کرد.
• به باور او، هر موجود، پرتویی از نورالانوار است؛ و هرچه روشن‌تر، به حقیقت نزدیک‌تر.
• او عشق را پلی به سوی نور می‌دانست؛ عشقی که انسان را از اسارت ترس و طمع رها می‌کند.
• در اندیشه‌ی سیاسی‌اش، تنها حکیمی که هم دانا و هم عارف باشد شایسته‌ی حکومت است؛ زیرا جامعه با عدالت و دانایی، به نور نزدیک می‌شود.
• او همچنین به حکمت خسروانی، میراث باستانی این سرزمین، تکیه داشت. دانشی که پیش از اسلام، پادشاهان و موبدان آن را پاس می‌داشتند. »

کودکی از سنه با شگفتی پرسید:

ــ «پیر جان، چرا او را کشتند؟»

پیر روشنا آهی کشید:

ــ «چون نور همیشه چشم تاریکی را می‌آزارد. سهروردی به جرم روشنی کشته شد. اما نامش ماندگار شد: شیخ شهید، شیخ اشراق. چراغ او هنوز خاموش نشده، زیرا نور را نمی‌توان کُشت»

بچه‌ها به آسمان پرستاره نگریستند. سکوتی پر از معنا بر اردوگاه نشست.

پیر روشنا دست بر شانه‌ی یکی از شاگردان گذاشت و گفت:

ــ «فرزندانم، شما وارثان این نورید. از هرجا که آمده‌اید، از ایلام یا لرستان یا کرماشان یا هورامان، شما نیز می‌توانید چراغی باشید. زندگی خوب یعنی با دانایی، عشق، و آزادی نور را به دیگران برسانید. یادتان باشد: شما هم می‌توانید نور باشید.»

---

✅ خلاصه‌ی درس آن شب برای مدارس بی‌دیوار:

• دانش تنها از عقل نیست، از عشق و تجربه هم هست.
• حقیقت، همچون خورشید، از شرق دل طلوع می‌کند.
• راه رسیدن به روشنایی، ترکیب دانستن، عشق‌ورزیدن و تجربه‌کردن است.
• هرکس چراغی درون دارد؛ اگر آن را روشن نگاه دارد، جهان نیز روشن‌تر خواهد شد.

فصل سی‌ویکم: درس نور از سهروردی

فصل سی‌ویکم: درس نور از شیخ شهاب‌الدین سهروردی

اتوبوس قدیمی آرام از جاده‌ی پرپیچ‌وخم بالا می‌رفت. صداى موتور، با آواز پرندگان و زنگوله‌های گوسفندان که از دور شنیده می‌شد، در هم می‌آمیخت. درون اتوبوس، جمعی از استادان و شاگردان مدارس بی‌دیوار نشسته بودند؛ کودکانی از ایلام، کرماشان، لرستان، هورامان، و حتی چند نفر از اورمیه و سنه که به کاروان نور پیوسته بودند. مقصدشان قلعه‌ی باشکوه فلک‌الافلاک در خرم‌آیاد بود؛ جایی که تاریخ هنوز در سنگهایش نفس می‌کشید.

هیوا در میان صندلی‌ها ایستاد. نگاهش به چشم‌های پرشور شاگردان افتاد. لبخندی زد و گفت:

ــ «یادتان هست که درباره‌ی زندگی خوب حرف زدیم؟ از شادی، از آرامش، از معنا؟ امروز می‌خواهم شما را با مردی آشنا کنم که زندگی‌اش را وقف همین نور کرد… شیخ شهاب‌الدین سهروردی، شیخ اشراق. مردی از خاک کوردستان، از روستای سُروَرد میان تکاب و زنجان.»

همهمه‌ای آرام در میان شاگردان پیچید. هیوا ادامه داد:

ــ «او از کودکی تشنه‌ی دانستن بود. از سروَرد به مراغه رفت، از آنجا به بغداد، سپس به شام. نزد بزرگانی چون فخر رازی درس گرفت، اما هیچگاه به دانستن تنها بسنده نکرد. او به دنبال حقیقتی دیگر بود… حقیقتی به نام نور. می‌گفت:

«جهان چیزی نیست جز نور.

انسان نیز از نور ساخته شده است.

نور کوچک، نور بزرگ را روشن می‌کند،

و نور بزرگ، راه را برای نور کوچک هموار می‌سازد.»

این همان اشراقی است که سهروردی به جهان آورد؛ دانشی که نه در کتاب، بلکه در دل انسان زنده می‌شود.

اتوبوس در پیچ جاده تکان خورد. نگاه کودکان به چهره‌ی هیوا دوخته شده بود. او ادامه داد:

ــ «شیخ سهروردی می‌گفت زندگی خوب، یعنی نور تو، راه دیگری را روشن کند. و نور دیگری، راه تو را. او می‌دانست انسان، زمانی بزرگ می‌شود که هم از نور دیگران بهره گیرد و هم نور خود را ببخشد. زندگی یعنی اشراق: یعنی روشنایی، یعنی شوقِ رساندن نور از دل به دل، از جان به جان.»

در این لحظه، پیر روشنا که در صندلی جلو نشسته بود، به آرامی عصایش را کنار گذاشت و گفت:

ــ «فرزندانم، آنچه هیوا می‌گوید، همان چیزی است که حکمت خسروانی، هزاران سال پیش، در دل این کوهها نجوا می‌کرد. نیاکان ما خورشید را نه به‌خاطر گرما، بلکه به‌خاطر راستی می‌پرستیدند. آنان می‌گفتند: حقیقت، نوری است که از درون می‌تابد، نه از بیرون. سهروردی این حکمت کهن را دوباره زنده کرد؛ نور را فلسفه کرد، و فلسفه را به زبان دل آورد.»

شاگردی از سنه با شگفتی پرسید: «پیر جان، یعنی ما هم می‌توانیم از درون خود نور پیدا کنیم؟»

پیر روشنا لبخند زد و گفت:

ــ «آری، هرکس چراغی درون دارد. اما چراغ اگر در غبار جهل بماند، خاموش می‌نماید. کار شما، صیقل دادن آینه‌ی دل است. اگر آینه پاک شود، نورش جهان را روشن خواهد کرد.»

هیوا سخنش را کامل کرد:

ــ «سهروردی، به‌خاطر این اندیشه‌ها، دشمنان بسیار یافت. او را کشتند و شیخ شهید نامیدند، اما نورش هنوز خاموش نشده. امروز، شما وارث همان نوری هستید. از کوچک‌ترین روستا، از دورترین نقطه، می‌توانید نوری بیافروزید که دیگران را راهنمایی کند.»

اتوبوس وارد خرم‌آیاد شد. از پنجره‌ها، قلعه‌ی سترگ فلک‌الافلاک پیدا شد؛ همچون سفینه‌ای سنگی که قرنهاست در دل آسمان لرستان لنگر انداخته. بچه‌ها با هیجان به سمت پنجره‌ها خم شدند.

پیر روشنا آرام زمزمه کرد:

ــ «این قلعه، دیوار دارد، اما حالا نور ندارد. شما، مدارس بی‌دیوارید… شما باید آن نوری باشید که دیوارها نتوانند پنهانش کنند.»

و در همان لحظه، نسیم کوهستان، کلمات او را همراه با نور صبحگاهی در دل شاگردان نشاند.

اتوبوس در دل خرم‌آیاد پیچید و در برابر دیوارهای سترگ قلعه‌ی فلک‌الافلاک ایستاد. کودکان از پنجره‌ها به بیرون خم شده بودند، شگفت‌زده از شکوه سنگهایی که قرن‌ها در برابر باد و باران ایستاده بودند.

هنگامی که دروازه‌ی قلعه گشوده شد، گروه به‌همراه استادان و هیوا و پیر روشنا وارد شدند. هر سنگ، هر دیوار، بوی تاریخ می‌داد.

هیوا ایستاد، دستش را بر دیوار قطور نهاد و گفت:

ــ «این قلعه، یادگار اجداد شماست. همانانی که در روزگار ساسانیان، هنر و دانش و قدرت خود را در سنگ جاودانه کردند. نگاه کنید… این دیوارها نه‌فقط سنگ‌اند، بلکه خاطره‌ی هزاران سال مقاومت و اندیشه‌اند.»

شاگردی از ایلام پرسید:

ــ «استاد، این قلعه برای چه ساخته شده بود؟.»

هیوا لبخندی زد:

ــ «در آغاز، نقشی نظامی داشت. زندان بود برای اسیران، حتی برای رومی‌هایی که در جنگ شکست خوردند. اما در قرن چهارم، کاربری‌اش تغییر یافت و به مقر حکومتی این سرزمین بدل شد. خزانه‌ی حاکمان لرستان هم همین‌جا بود؛ جایی که ثروت و منابع منطقه نگهداری می‌شد. این قلعه بارها تغییر کاربری داد، اما هر بار روحی تازه یافت. پلان هشت‌ضلعی نامنظمش، نشانی ا‌ست از پیچیدگی و هوش معماران ساسانی؛ معمارانی که نیاکان شما بودند.»

چشمان شاگردان برق زد. کودکی از کرماشان با غرور گفت:

ــ «پس این قلعه از دست اجداد ماست؟ یعنی همان‌ها که ساسانیان بودند؟.»

پیر روشنا به آرامی لبخند زد و گفت:

ــ «آری، فرزندانم. شما از نسلی هستید که روزگاری در همین کوهها و دژها زندگی می‌کردند. اجدادتان نه تنها جنگاور، بلکه هنرمند و معمار و اندیشمند بودند. هر سنگ این قلعه، شعاعی از همان نوری است که شیخ سهروردی گفت: نوری که در خاک و دل انسان می‌تابد.»

شاگردی از اورمیه زمزمه کرد:

ــ «استاد، پس ما هم می‌توانیم دوباره بنایی بسازیم که نسل‌های آینده به آن افتخار کنند؟.»

هیوا نگاهش را به برجهای بلند قلعه انداخت و گفت:

ــ «حتماً… اما بنای امروز شما، نه تنها سنگ و آجر، بلکه اندیشه و فرهنگ و دانایی است. اگر نگذارید زبانتان فراموش شود، اگر افسانه‌های مادربزرگتان را بنویسید، اگر نور دل خود را روشن کنید… همان‌ وقت شما هم قلعه‌ای می‌سازید؛ قلعه‌ای بی‌دیوار، قلعه‌ای از نور.»

پیر روشنا اضافه کرد:

ــ «بدانید که افتخار به گذشته، تنها آغاز راه است. حکمت خسروانی می‌گفت: آن‌که ریشه‌اش را بشناسد، می‌تواند شاخسارش را به آسمان برساند. این قلعه، گواه ریشه‌های شماست. اما شاخسار فردا، به دست شما ساخته خواهد شد.»

سکوتی پرشور بر جمع افتاد. شاگردان، دیوارهای کهن را لمس کردند؛ هرکدام گویی تکه‌ای از تاریخ خویش را در میان دستانشان می‌یافتند.

آن روز، قلعه‌ی فلک‌الافلاک تنها یک بنای تاریخی نبود؛ به کلاس درسی بدل شد. کلاسی که دیوار داشت، اما شاگردان مدارس بی‌دیوار، روح آن را آزاد کردند:

کلاسی از نور، افتخار، و بازگشت به خویشتن.

فصل سی‌ام: درس زندگی خوب

فصل سی‌ام: درس زندگی خوب

خورشید هنوز از پشت کوههای زاگرس بالا نیامده بود. مه نازکی روی شاخه‌های بلوط نشسته بود و نسیم صبحگاهی میان برگها می‌رقصید. شاگردان مدارس بی‌دیوار گرد هم آمده بودند؛ بعضی بر سنگها نشسته، بعضی روی چمن خیس از شبنم. چشمهایشان پر از انتظار بود.

هیوا در میانشان نشست. نگاه پر از پرسش کودکان را دید، لبخندی زد و گفت:

ــ «یادتان هست در شب پیش، از زبان شاه‌خوشین سخنان بزرگی شنیدیم؟ او از زندگی گفت، از عشق و آزادی، از راهی که به ستاره‌ها می‌رسد. امروز می‌خواهم راز دیگری را برایتان بگویم:

چگونه می‌توان یک زندگی خوب داشت؟.»

شاگردان با دقت گوش سپردند. هیوا ادامه داد:

ــ «زندگی خوب، مثل یک افسانه‌ زیباست. مهم نیست چند سال ادامه یابد؛ مهم این است که چگونه روایت شود. حتی یک روز می‌تواند چنان خوب زیسته شود که از هزار روز بی‌معنی ارزشمندتر باشد.»

او سه واژه را بر خاک نوشت: شادی، رضایت، آرامش.

ــ «این سه گوهر، پایه‌های زندگی خوب‌اند:

🌞 شادی، یعنی دیدن و شنیدن و چشیدن زندگی. وقتی کنار هم هستید، وقتی از آب چشمه‌ای کوچک می‌نوشید یا آواز پرنده‌ای را می‌شنوید، قدر همان لحظه را بدانید.

🌱 رضایت، یعنی راهی را بروید که دلتان می‌خواهد. حتی اگر سنگی بر سر راه باشد، آن سنگ را پله کنید. انسان تنها زمانی احساس ارزش می‌کند که راهش از جنس عشق و معنا باشد.

🌊 آرامش، یعنی جنگ را از دل بیرون کنید. یعنی وقتی چشمها را می‌بندید، از بودن خود، سبک‌بال شوید. زندگی میدان شکست دادن دیگران نیست؛ بستری است برای رشد، عشق و آموختن.»

پیر روشنا که تا آن لحظه ساکت در کناری نشسته بود، عصایش را بر خاک نهاد و گفت:

ــ «فرزندانم، آنچه هیوا می‌گوید، همان است که حکمت خسروانی و فلسفه‌ی اشراق سهروردی نجوا کرده‌اند. حقیقت، چراغی‌ است که از درون می‌تابد. زندگی خوب یعنی آینه‌ی دل را صیقل دهید تا نور در آن بدرخشد. شادی و رضایت و آرامش، از خود شما برمی‌خیزد، نه از بیرون.»

شاگردان با شگفتی به او گوش سپردند. پیر ادامه داد:

ــ «زندگی خوب، هماهنگی با طبیعت است. هر برگ، هر قطره باران، درسی دارد. اگر با گوش جان بشنوید، خواهید دید که کوه کلاس است، درخت آموزگار، و نسیم پیام‌رسان. مدرسه‌ی بی‌دیوار، یادآور همین حقیقت است: دانایی در قلب شماست، نه در کتاب‌ها.»

هیوا سر تکان داد و افزود:

ــ «پس، راز زندگی خوب ساده است:

🌳 بر لحظه‌ی حال تمرکز کنید،

☀️ شاکر باشید،

🌺 پیوندهای محبت و دوستی را عمیق کنید،

🏔️ شجاع باشید و راه دلتان را بروید،

🌊 مراقب روحتان باشید، چون ارزشمندید.»

کودکی دست بلند کرد و پرسید:

ــ «یعنی ما هم می‌توانیم زندگی‌مان را خوب بنویسیم، استاد؟.»

هیوا لبخند زد، دست بر شانه‌اش گذاشت و گفت:

ــ «بله… تو، من، تک‌تک ما نویسندگان داستان زندگی خویشیم. زندگی مثل افسانه‌ای است؛ مهم نیست چقدر طول بکشد، مهم این است که چگونه روایت شود.»

پیر روشنا نگاهش را به افق انداخت و زمزمه کرد:

ــ «و هر صفحه‌ی این داستان، اگر با عشق، احترام، آزادی و آرامش نوشته شود، نوری خواهد بود که هرگز خاموش نمی‌شود.»

نسیم صبحگاهی دوباره میان شاخه‌های بلوط پیچید. خورشید سر از پشت کوه برآورد، و کلاس بی‌دیوار، در روشنایی روز، به درسی زنده بدل شد؛ درسی برای نوشتن یک «زندگی خوب.»

فصل بیست‌ونهم: افسانه‌های شعله‌ور در قلب کوه

فصل بیست‌ونهم: افسانه‌های شعله‌ور در قلب کوه

باد خنک شبانه از لابه‌لای بلوط‌های زاگرس می‌وزید. اتوبوس شاگردان مدارس بی‌دیوار را به دامنه‌ی کوههای نزدیک غار کلماکره رسانده بود. شب، آرام و رازناک، همه جا گسترده بود.

شاگردان گرد شعله‌ی آتشی کوچک نشسته بودند. و در همان هنگام، چهره‌ای از دل تاریکی پدیدار شد. پیرمردی لرستانی با جامه‌ای سنتی و گام‌هایی استوار از شیب تپه پایین آمد. نگاهش ژرف و صدایش نرم اما پرهیبت بود.

هیوا به احترام برخاست.

ــ «این شاه‌خوشین است... پیر یارسانی لرستان.»

شاه‌خوشین نشست. دستی بر خاک گذاشت و آرام گفت:

ــ «منم شاه‌خوشین... راوی قصه‌هایی که افسانه نیستند؛ بلکه حقیقت‌اند، حقیقت‌هایی که غبار زمانه بر آنها نشسته تا کسی نپرسد از ما و ریشه‌مان.»

بچه‌ها خاموش شدند. شعله‌ها در چشمانشان می‌رقصید.

شاه‌خوشین آغاز به سخن گفت، از شجاعت، از رنج، از آزادی. سخنش چون شعله‌ای آرام، دلها را روشن می‌کرد. آنگاه که به پایان سخنانش رسید، پیر روشنا که تا آن لحظه ساکت بود، آرام عصای چوبی‌اش را بر زمین نهاد و لب به سخن گشود:

ــ «برادر، سخنانت بوی نور دارد. حکمت یارسانی تو و اشراق ما، هر دو از یک سرچشمه‌اند. نور، پیش از هر آیین و هر مرز، در دل انسان بوده است.»

شاه‌خوشین لبخند زد، نگاهی به او انداخت و گفت:

ــ «آری، پیر روشنا... آنچه ما را پیوند می‌دهد، نه نام است و نه آیین؛ بلکه همان نوری است که هرگز خاموش نشد، حتی اگر قرنها در دل سنگ و غار پنهان ماند.»

پیر روشنا به شاگردان اشاره کرد:

ــ «شما وارثان این نورید. از ما، تنها قصه و هشدار می‌ماند. اما شما باید دیوارهای جهل را بشکنید. مدرسه‌های بی‌دیوار، سنگ‌نوشته‌ی تازه‌ی این سرزمین‌اند. شما قلم‌اید، شما حافظه‌اید.»

شاه‌خوشین عصا را در خاک فرو برد و گفت:

ــ «یادتان باشد، آزادی آن نیست که بندی بر پا نباشد؛ آزادی آن است که اسیر هیچ چیز نباشید. اگر دل آزاد باشد، کوهها نیز با شما هم‌نوا می‌شوند.»

پیر روشنا زمزمه کرد:

ــ «و دل آزاد، جز با نور آگاه نمی‌شود. شیخ اشراق گفت: حقیقت، چراغی است که از درون می‌تابد. بگذارید این چراغ، راه آینده‌ی شما باشد.»

سکوتی پرمعنا بر جمع نشست. تنها صدای بلوط‌ها بود که در باد می‌خروشیدند. شاگردان، شانه به شانه، به این دو پیر می‌نگریستند؛ گویی دو رود از دو دیار، در یک دریاچه‌ی روشنایی یکی شده باشند.

شاه‌خوشین برخاست. پیش از رفتن، به سوی قله‌ی کوه اشاره کرد و گفت:

ــ «هر سنگ این کوه حافظه دارد. اما تنها با گوش جان شنیده می‌شود. مقصدتان را روشن کنید، و با نیت راست، بادهای سرنوشت به یاری‌تان خواهد آمد.»

پیر روشنا سر فرود آورد:

ــ «و بدانید، هر گامی که برای بیداری برمی‌دارید، ادامه‌ی نوری است که نیاکانتان به شما سپرده‌اند.»

آنگاه، شاه‌خوشین در تاریکی محو شد و پیر روشنا همچنان کنار آتش نشست. هیوا، در سکوت، شعله‌ی باقی‌ مانده‌ی آتش را به شاگردان سپرد و گفت:

ــ «این شعله را در دلهایتان نگاه دارید... زیرا افسانه‌ها تنها در کتاب نمی‌مانند؛ آنها در قلب شما دوباره زنده می‌شوند.»

و شب، با همه‌ رازهایش، شاگردان را در آغوش گرفت.

فصل بیست‌و‌هشتم: دره‌ی فراموش‌شده

فصل بیست‌وهشتم: دره‌ی فراموش ‌شده

از ما نوشتند، بی‌ما نوشتند.

اکنون زمان بازگویی ماست.

نه با خشم، نه با شمشیر،

بلکه با نور واژه و حافظه‌ی کوه.

اتوبوس قدیمی، با صدای خس‌خس موتور، پیچهای کوهستانی دالاهو را پشت سر می‌گذاشت. شیشه‌ها نیمه‌باز بود و بوی خاک و علف تازه، با نسیم خنک صبحگاهی، در میان بچه‌ها می‌چرخید.

پیر روشنا، در صندلی جلو نشسته بود؛ دستش را بر عصای چوبی تکیه داده، و نگاهش در امتداد جاده، گویی در افقی دورتر از دید همه فرو رفته بود.

هیوا کنار او بود. صدای آرام اتوبوس، مجالی برای گفتوگو می‌داد.

پیر روشنا گفت:

ــ «می‌دانی، فرزندم، این سفر تنها دیدن یک غار نیست. این راه، بازگشت به حافظه‌ی فراموش‌شده است. حکمت خسروانی می‌گفت: حقیقت، در کوه‌ها دفن نمی‌شود، تنها صبر می‌کند تا دوباره خوانده شود.»

هیوا آهسته پاسخ داد:

ــ «و این کودکان، همان خواننده گانند. مدرسه‌های بی‌دیوار، چراغی بودند در آغاز راه، اما این سفر، آزمونِ روشنایی است. باید یاد بگیرند حقیقت را لمس کنند، نه فقط بشنوند.»

اتوبوس آرام کنار جاده‌ای خاکی توقف کرد. همه پیاده شدند. مسیر سنگلاخ، آنان را به سوی دهانه‌ی غار کلماکره برد. صدای قدم‌های شاگردان بر خاک، در سکوت کوه طنین می‌انداخت.

پیرمردی از اهالی، با لباس سنتی لُری، در ورودی غار ایستاده بود. چشمانش در تاریکی می‌درخشید. با صدایی پرلرزش گفت:
ــ «اینجا... گنجینه‌ی ساماتورا بود. تاج و زر و جواهر آوردند و پنهان کردند. اما باور کنید، گنج واقعی، این سنگها نیست... حافظه است.»

هیوا اندکی مکث کرد، نگاهی به سیاهی دهانه‌ی غار انداخت، سپس رو به شاگردان گفت:

ــ «بشنوید... اینجا، حافظه‌ای دفن شده است. گنج واقعی نه طلاست، نه نقره. گنج، صدایی ا‌ست که از دل خاک خاموش شد، چون زبانش را بریدند.»

شاگردی نوجوان پرسید:

ــ «استاد، یعنی همه‌ی آنچه در کتابهای تاریخ خوانده‌ایم، دروغ است؟»

هیوا با دستی که خاک را لمس می‌کرد، گفت:

ــ «نه، دروغ نیست... اما ناقص است. حقیقتی ا‌ست که ما در آن جایی نداشتیم. آنانکه قلم در دست داشتند، خود را فرشته نوشتند و ما را دیو. اسطوره‌های ما را اهریمن خواندند، زبانمان را بی‌ارزش کردند، حتی نام کودکانمان را ربودند.»

صدای شاگردی دیگر از میان جمع برخاست:

ــ «یادم هست پدرم می‌گفت، سالها اسم کوردی برای بچه‌ها ممنوع بود...»

هیوا لبخندی تلخ زد:

ــ «و این، تنها آغاز فراموشی بود. هرجا که واژه‌ای را نتوانی به زبان خود بگویی، آنجا حافظه‌ات را از تو می‌گیرند.»

سکوتی عمیق بر جمع نشست. غار کلماکره پیش رویشان دهان گشوده بود، همچون سیاهچالی که اسراری هزارساله را در خود نگاه داشته.

هیوا دوباره گفت:

ــ «اما امروز، وقت بیداری است. نه با خشونت، نه با انتقام... بلکه با پرسش. با بازگشت به فلسفه و طبیعت. با نوری که در وجودتان هست. ما باید حافظه‌ی تبعیدشده را پس بگیریم. هر واژه‌ی کوردی که بر زبان می‌آورید، هر افسانه‌ای که از نو بازگو می‌کنید، تکه‌ای از این حافظه را زنده می‌کند.»

پیر روشنا عصایش را بر زمین کوبید و آرام زمزمه کرد:

ــ «نور، در دل هر کدام شماست. شیخ اشراق می‌گفت: حقیقت، چراغی ا‌ست که از درون می‌تابد. بگذارید، این غار تنها تاریکی نباشد؛ آینه‌ای باشد برای دیدن روشنایی خودتان.»

آن شب، گرد آتشی کوچک در دامنه‌ی کوه نشستند. ستاره‌ها خاموش و شکیبا بر فراز می‌درخشیدند. شاگردان، با نگاهی روشن‌تر، به آسمان چشم دوختند.

نه برای کشف کهکشانها، بلکه برای یافتن راه بازگشت به خویش.