شخصیت‌ها در رمان سایه نور: خوانشی
فلسفی–ادبی
چکیده
رمان سایه نور آلان عمرزاده، علاوه بر لایه‌های فلسفی، تاریخی
و عرفانی، دارای شخصیت‌هایی است که بیشتر از آن‌که فردی و روان‌شناختی باشند، بار
نمادین و فلسفی دارند. این مقاله به تحلیل چهار شخصیت محوری رمان (هیوا، پیر
روشنا، شیخ اشراق، و دختران ایزدی) می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این شخصیت‌ها
حامل پیام‌های فلسفی–اجتماعی متن‌اند.
۱. مقدمه
در ادبیات کلاسیک کوردی و فارسی، شخصیت‌ها غالباً نمادین‌اند (مثلاً
پرندگان در منطق‌الطیر). در سایه
نور نیز شخصیت‌ها بیشتر از آن‌که فردی باشند، نماینده‌ی یک ایده یا یک تجربه‌ی
تاریخی‌اند.
۲. هیوا؛
قهرمان–امید
هیوا در زبان کوردی به معنای «امید» است. او جستجوگری است که میان
فلسفه و سیاست، عرفان و شهادت حرکت می‌کند.
مثال از متن:
«هیوا گفت: من از سرزمینی می‌آیم که خورشید قبلۀ ما بود،
و امروز هنوز هم، با تمام جینوسایدهایی که دیدیم،
هنوز به نور ایمان داریم، نه به تاریکیِ انتقام.»
تحلیل:
هیوا در ردیف قهرمانان جستجوگر ادبیات جهانی (مانند سیدارتا یا
کیمیاگر) قرار می‌گیرد، اما بر خلاف آنان، نه فقط فردی بلکه جمعی است؛ او نماینده‌ی
نسل نو کوردهاست.
۳. پیر
روشنا؛ راهنمای اسطوره‌ای
پیر روشنا همانند پیران در ادبیات عرفانی، معلمی است که راه نور را
نشان می‌دهد.
مثال از متن:
«پیر روشنا گفت: نور را باید زیست، نه فقط
شناخت. سایه‌ها همیشه خواهند بود، اما هر شمعی که روشن شود، جهانی را دگرگون می‌کند.»
تحلیل:
پیر روشنا در ساختار روایی معادل
«mentor» یا «راهنمای اسطوره‌ای» است (مطابق با نظریه‌ی سفر
قهرمان جوزف کمپبل). او نه فقط آموزگار، بلکه حافظ سنت‌های ایزدی و اشراقی است.
۴. شیخ
اشراق؛ فیلسوف جاودان
حضور شیخ اشراق (سهروردی) در متن، پلی است میان سنت فلسفی و روایت
داستانی.
مثال از متن:
«در نور عقل است و در عقلِ اشراقی، نورِ
حقیقت. اما این نور را باید دید، نه فقط دانست.»
تحلیل:
شیخ اشراق شخصیتی تاریخی است که در رمان به صورت «شخصیت–ایده»
بازآفرینی شده. او صدای فلسفه‌ی اشراق در دل متن است و نشان می‌دهد که چگونه میراث
فکری گذشته می‌تواند در رمان معاصر زنده شود.
۵. دختران
ایزدی؛ شاهدان رنج و ایمان
دختران ایزدی نه شخصیت‌های فردی، بلکه «شاهدان جمعی»اند؛ صدای ملت
مجروحی که ایمان تازه‌ای می‌سازد.
مثال از متن:
«ایمان ما دیگر در دین نیست، ایمان ما در عشق
خواهرانه بود، در اشک‌هایی که بر خاکستر ریخت و باز از نو برخاست.»
تحلیل:
اینجا رمان به ژانر شهادتی می‌رسد. دختران ایزدی نماد تداوم زندگی‌اند؛
پیوندی میان خاکستر و نور.
۶. نتیجه‌گیری
شخصیت‌های سایه نور بیش از آن‌که فردی باشند، نمادین و فلسفی‌اند.
هیوا امید است، پیر روشنا راهنما، شیخ اشراق میراث فلسفی، و دختران ایزدی شهادت
تاریخی. در کنار هم، آنان شبکه‌ای از صداها می‌سازند که رمان را به «متن–مانفیست»
بدل می‌کنند: متنی که از دل تاریکی به سوی روشنایی راه می‌جوید.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر