دوشنبه، شهریور ۱۳، ۱۴۰۲

وانەی هەژدەهەم، پیتی ( ی )

 


تێبینی:  ئەو کتێبە لە سەرەتای شۆرشی کۆماری ئیسلامی ئێران ،لە لایەن کۆڕی بەرێوەبەری پەروەردەو فێرکردنی سەرانسەری کوردستان چاپ و بڵاوکراوەتەوە. 

   دۆژمنانی کورد هەمێشە بە هۆی مافی رەوای گەلەکەمان ، بە بەرچەسپی جوداخوازی لە بزوتنەوەکانی کورد ، بێ پەرەنسیپ و دوور لە مافەکانی مرۆڤ.... بزوتنەوەکانی کوردیان سەرکووت و دەنگی مافخوراوی گەلەکەیان کەپ کردووین، بەڵام ئێمە بەردەوام دەستی برایەتیمان بۆ درێژ کردوون و ویستوومانە بە ئاشتی لە گەڵ باقی نەتەوەکانی ئێران بژین.....ئەو دەرسە نەموونەی هەرە بەرچاوی ئاشتی و پێکەوەژیانە، کە منداڵی کورد  پێوە پەروەردە کراوە.................................................................... 

نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

وانەی حەفدەهەم، پیتئ ( ئۆ، ۆ )

 


نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

وانەی شانزدەهەم، پیتی ( خ )

 


نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

شنبه، شهریور ۱۱، ۱۴۰۲

وانەی پانزدەهەم، پیتی ( ت )

 




نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

وانەی چواردەهەم، پیتی ( ئی ، ی )

 


نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

وانەی سێزدەهەم، پیتی ( ڕ)

 


نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

وانەی دوازدەهەم، پیتی (ل)

 


نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

وانەی یازدەهەم، پیتی (س)

 


نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

وانەی دەهەم، پیتی (ئێ)

 


نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

وانەی نەهۆم، پیتی (م)

 


نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

وانەی هەشتەم، پیتی (ب)

 


نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

وانەی هەفتەم، پیتی (ک)

 


نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

وانەی شەشەم، پیتی ( ز)


 

نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

چهارشنبه، شهریور ۰۸، ۱۴۰۲

وانەی پێنجەم ، پیتی (ئە ە)

 


نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

ونەی چوارەم ، پیتی ( ن)

 


نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

وانەی سێیەم ، پیتی ( و)

 


نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

وانەی دووەم ، پئتی ( ئا )

                                  


نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

وانەی یەکەم... پیتی ( د ا ر)

 

#خوێندنی زمانی کوردی... 

نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

دوشنبه، شهریور ۰۶، ۱۴۰۲

خۆشترین سەردەمی ژیانم

 



منداڵی سەردەمی پێکەنینی دڵڕفێنە، میهرەبانییەکی چاوەڕوان نەکراوە، هەر لەو سەردەمەدایە کە مرۆڤ ، ژیان، ساف و زولاڵ و پڕ مانا دەبینێت و چێژێکی راستەقینەی  ژیان تەجروبە دەکات .

منداڵی، بۆ هەر کەس  مانای شتێکە. بۆ منداڵێکی بەختەوەر لە باوەشی خۆشەویستی بنەماڵەیدا، خێزانەکەی پڕە لە یادەوەری شیرین، وە بۆ منداڵێک کە ناچارە هەر لە منداڵیدا مڵ بداتە کار، پڕە لە ناخۆشی و پەشیمانی، بەڵام ڕاستگۆیی و پاکی و بەختەوەری منداڵی وامان لێدەکات کە هەموومان منداڵیمان بیر بێتەوە و هەندێک جار هەناسە بدەین و بڵێین خۆزگە بگەڕێمەوە بۆ سەردەمی  منداڵی!

منداڵی ئێمە، سەردەمێک بوو کە شۆرشی ئێران دەستی پێکرد، دوایی شەڕی ئێراق و ئێران بۆ ماوەی هەشت ساڵ درێژەی کێشا. هەر چەند سەرەتا شەرەکە لە پارێزگای خوزستان قەتیس مابوو، بەڵام بە فەرمانی رەفسنجانی شەڕکەیان کێشایە هەرێمی کوردستان و پارێزگاکانی ئیڵام ، کرماشان ،کوردستان و موکریانیشی گرتەوە.

شاری سەردەشت تا ساڵی ١٣٦٢-١٣٦١ لە ژێر کۆنترۆڵی پێشمەرگە و هێزەکانی ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی دابوو. هەر لەو ساڵانە دابوو کە منداڵانی کورد خوێندنیان بە زمانی کوردی بوو. من یەکیک لەو قوتابیانە بووم ، تەمەنی من یاسایی نە بوو  بۆ خوێندن، واتا شەش ساڵم تەواو نەکردبوو. تەنیا لە بەر خۆشەویستن بۆ دەرسی کوردی بە شێوەیەکی نافەرمی دەچوومە مەدرسە . ئەو سەردەمە گوندی ئێمە دوو ماموستای بوو بە ناوەکانی، ماموستا هەمزە و ماموستا حەسەن... هەر دووکیان منیان خۆشدەویست، بەڵام هێندێکجاریش سەریان دەنامە سەر بە شۆخی ، تورەیان دەکردم، منیش رێپێم دەنان.

کاتێک وێنەی کتێبەکی خوێندنی زمانی کوردیم دەدین، بست بە بست باڵام دەکرد و منیان دەبردە خەیاڵێکی قووڵەوە. خۆشترین دەرسیش لە خوێندی زمانی کوردی ئەو دەرسە بوو بە ناوی (( وڵاتی مە کوردستانە )) .



ئەو ساڵەی کە من دەرسی کوردیم دەخوێند، خۆشترین ساڵی ژیانم بوو. دوایی موجاهدینی خەڵق هاتن ماوەیەک لە مەدرەسەکەدا مانەوە، لە تەنیش مەدرەسەکە چادرێکیشان هەڵدابوو وەک نەخۆشخانە.... هەموو کەسیان بە بەڵاش چارەسەر دەکرد. تا ئەو کاتەی سەردەشت لە ژێر کۆنترۆڵی پێشمەرگە بوو، دوونیا جۆرێکی دیکە بوو. هەموو شتێکی دەوروو بەر جوان و پڕ بەها بوو. هێندێک باڵندە لە ئاسمانی گوندی ئێمە دەفرین و پڕ بە و دۆڵ و کێوانە دەیانخوێند و بە دەنگیان هەر یەکەی لە ئاوازێک نۆتێکی موزیکی خۆشیان لە تێکەڵکردن بە هاش و هووشی رووباری خوارەوەی گووند دروست دەکرد.  بە گرتنەوەی ناوچەی سەردەشت لە لایەن کۆماری ئیسڵامی و کێشانی شەڕ بۆ ناوچەکەی ئێمە و بۆمبارانی چەکی کیمیای ئێراق لە سەردەشت و ناوچەی ئالان، هەموو ئەو باڵندانە یان نەمان یان کۆچیان کرد و نسێ شوومی کۆماری ئیسڵامی بە سەر ناوچەکەدا کێشرا کە تا ئێستاش لە گەڵ بێت، خەڵکی ئەو ناوچەیە رووی ئاسودەیان بە خۆیانەوە نەدیتوە. کاریگەری شەریش ئاکامێکی خەراپی بە سەر سایکۆلۆژی ئێمەی منداڵ و خەڵکی ناوچەکەدا جێ هێشتووە.

 

لە دەرفەتێکدا، هەموو دەرسە کوردییەکانی خوێندنی زمانی کوردی دەخەمە سەر وێبڵاگەکەم....


نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:

پنجشنبه، شهریور ۳۱، ۱۴۰۱

شۆرشی ژن ،ژیان ،ئازادی

 



وشەی شۆڕش، بە واتای سەرهەڵدان و لە روانگەی کۆمەڵناساندا، هەر بزووتنەوەیەکی کۆمەڵایەتی جەماوەری کە ببێتە هۆی پرۆسەی گەورەی چاکسازی یان گۆڕانکاری کۆمەڵایەتی ، پێی دەوترێت شۆڕش.

شۆڕشە گەورەکان ئەو شۆڕشانەن کە لەگەڵ خۆیاندا  گۆڕانکاری بنچینەییان خۆڵقاندووە، لە حکومەت و قەوارەی کۆمەڵایەتی وڵاتێکدا ، لەنێویاندا دەتوانین ئاماژە بە شۆڕشی گەورەی فەرەنسا و شۆڕشی روسیای ١٩١٧  بکەین.

ئەو شۆڕشانەی  کە لە سەدەی بیستەمدا ڕوویان داوە، كاریگەری زۆری لەسەر كۆمەڵگەی ئەو وڵاتانە هەبووە و نزیكەی هەموو شۆڕشەكانی سەدەی ڕابردوو لە كۆمەڵگە تازەپێگەیشتوەكاندا ڕوویان داوە نەك لە وڵاتانی پیشەسازیدا. ئه‌و دوو ڕووداوه‌ شۆڕشگێڕانه‌ی که‌ قووڵترین ئاکامیان بۆ هه‌موو جیهان هه‌بوو، بریتی بوون له‌ شۆڕشی ڕووسیای ساڵی 1917 و شۆڕشی ساڵی 1949ی چین. هەردوو شۆڕشەکە لە کۆمەڵگەی گوندنشین و سوننەتیدا ڕوویانداوە، هەرچەندە یەکێتی سۆڤیەت لەو کاتەوە ئاستێکی بەرزی پیشەسازی بەدەستهێناوە. هەروەها زۆرێک لە وڵاتانی جیهانی سێیەم لە سەدەی بیستەمدا شۆڕشیان بەخۆوە بینیوە، بۆ نموونە مەکسیک، تورکیا، میسر، ڤێتنام، کوبا و نیکاراگوا. ئێران لە ساڵی ١٩٧٨دا بە شۆڕشێکی جەماوەری گەورەدا تێپەڕی.

تەنانەت ئەمڕۆش ، شاهیدی ئەو شۆڕشانەین کە لە سەدەی بیست و یەکەمدا ڕوویانداوە یان ڕوودەدەن، شۆڕشەکانی تونس و میسر کاریگەرییەکی زۆریان لەسەر پێشهاتەکانی ناوچەکە هەبووە و هیوای خەڵکی ناوچەکەیان بۆ دیموکراسی زیاتر کرد. دیکتاتۆرەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست کە ناوچەیەکی دەوڵەمەندیان لە جیهاندا  لە بەردەستدا هەبووە و هەیە چ لە رووی سەرمایەی مرۆڤیەوە و چ لە ڕووی کانگای نەوت و گاز و هتدەوە، نەک هەر خەڵکیان لە وڵاتەکانیان بێبەش کرد لە داهاتی ئەو کانگایانە ، بەڵکو  ئازادی و توانای  بریار دان و بیرکردنەوەشیان لێ زەوتکردن .

 کۆماری ئیسلامی ئێران  لە ساڵی ١٣٥٧شۆڕشی گەلانی ئێرانیان دزی و ئێستا  پێیان وایە دەیانەوێت زاڵ بن بەسەر جیهاندا و دەسەڵاتی عەدالەتی مەهدی دامەزرێنن، لە هیچ تاوانێک  بۆ بەرەو پێش بردنی ئەو بیرۆکریان بەرانبەر گەڵانی ئێران  و ناوچەکە لەو چڵ و سێ ساڵەی حکومەتیان سڵ نەکردەوتەوە .

 ئەوەی ئێستا لە کوردستان و ئێران روو دەدات  کەلەکە بووی ئەو کێشە و ئاریشانەن کە خەڵکی ئێران لەو ماوەی کۆماری ئیسڵامی ئێراندا رووبەرووی بونەتەوە . خەڵک لەم ماوەیەدا ئەزموونێکی باشی پەیدا کردوە  و ڕێگە نادەن جارێکی دیکە شۆڕشەکەیان بە فیڕۆ بچێت، بەڵام ئەم پرسیارە دێتە گۆرێ: ئایا خەڵک و پلاتفۆرمی سیاسی ئێران توانای شۆرشێکی دیکەیان هەیە؟ ئایا ئەم شۆرشە کە زۆربەی شارو شاروچکەکانی ئێرانی گردۆتەوە سەرکەوتوو دەبێت و ئاکامەکەی دەبێتە شۆرشی هەموو گەڵانی ئێران، بەو واتایا گەڵانی ئێران لە سایەیدا بە مافەکانی دەگەن؟

 بۆ ئەوەی وەڵامێکی ورد و زانستی بۆ ئەم پرسیارە بدرێتەوە، پێویستە گرنگی بەو فاکتەرانە بدەین کە شۆڕشەکان لە قاڵب دەدەن و سەردەکەون؟ ئایا ئەو فاکتەرانە بۆ شۆڕشی ئەمجارە ، خوازراو بوونیان هەیە یان نا؟..

 شارەزایانی زانستی سیاسی بە تایبەت لە مەسەلەی شۆڕشەکاندا لەسەر بوونی چوار فاکتەر و توخم بۆ پێکهاتن و سەرکەوتنی هەر شۆڕشێک کۆکن.

یەکەم : ناڕازیبوون لە دۆخی ئێستا،

دووەم: ڕۆحی شۆڕشگێڕانە و ناڕەزایەتی دەربڕین بەرامبەر بە دۆخی ئێستا،

سێیەم:  ئایدیۆلۆژی و یان  بەرنامەیەکی شۆڕشگێڕانە  و باش دژی سیستەمی ئێستای حکومەت و دوای رووخای ئەو .

چووارەم : رێبەری و سەرکردایەتی.

 چوار توخم و فاکتەری بنەڕەتی و پێویستن بۆ پێکهاتن و سەرکەوتنی هەر شۆڕشێک. ئەم چوار فاکتەرە ئێستا لە ئێران ئامادەن.

ئەوەی کۆماری ئیسڵامی ئێران تا ئێستا بە ترس و تۆقاندن،  خەڵکیان لە هاتنە سەر شەقامەکان کۆنترۆڵ کردبوو  بە کۆژرانی زاڵمانەی ژینا ئەمینی  و هاتنە سەر شەقامی خەڵک، لە زۆربەی شارو شاروچکەکانی ئێران و یەکیەتییەک  کە لە دروشمەکانی ئەمجارە ی خۆ پێشاندەران کە لە هەموو پێکهاتەوە و گەڵانی ئێراندا رەنگدانەوەی هەیە لە گەڵ هاو سۆزی و پشتیوانی لە گەلی کورد ، هیچ ترسیان نەماوە و زۆر ئازایانە رووبەرووی هێزە سەرکوتکەرەکانی رژیم دەبنەوە.

ئەگەر بۆ بەرچاو روونی، بە کورتیش چاوێک لە مێژووی هەریەک لە وڵاتە گەورەکانی عەرەبی لە حەفتا ساڵی ڕابردوودا بخشێنینەوە، دەبینین چ کودەتا و خوێنڕشتن و گۆڕانکارییەک ڕوویداوە. لە عێراقی دراوسێی ئێران، کودەتایەکی سەربازی کۆتایی بە دەسەڵاتی پاشایەتی هێنا. چەند ساڵێک پێش ئەوە، لە میسر، ئەفسەرە لاوەکان بە ئەنجامدانی کودەتای سەربازی ڕژێمی شاهانەیان ڕووخاند و سیستەمێکی ستەمکاری و ناکارامەیییان دامەزراند، کە جەمال عەبدولناسر هێمای باڵای ئەو سیستەمە بوو. کودەتا لە دوای کودەتا لە سوریا ڕوویدا. تا دواجار حافز ئەسەد نیزامی دەسەڵاتی گرتە دەست و چەند دەیەیەکی خایاند و دواجار حکوومەتی ڕادەستی بەشاری کوڕی کرد . لە لیبیا قەزافی بە ئەنجامدانی کودەتای سەربازی دەسەڵاتی گرتە دەست . سودان وڵاتێکی تری کودەتا عەرەبییە کە عومەر بەشیر بەهاوکاری دەسەڵاتی سەربازی زاڵ بوو. لە لوبنان هەرچەندە کودەتای سەربازی ڕووی نەداوە، بەڵام ئەو وڵاتە هەمیشە ڕووبەڕووی شەڕی ناوخۆ بووەتەوە، چونکە خاوەنی پێکهاتەیەکی کۆمەڵایەتی و سیاسی زۆر ئاڵۆزە کە دۆخەکە زۆر لەرزۆک دەکات. حکومەتی یەمەنیش  بە هۆی کودەتا چوار دەیەی پێش ئێستا کۆتایی بە دەسەڵاتی پاشایەتی هێنا، بە یەک وشە، لە چەند دەیەی ڕابردوودا، ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەمیشە ناوەندی گرژی و ئالۆزی بووە تا ئێستا.

لە کۆتاییدا،  ئەو پرسیارانە دەبێت هەر تاکیکی ئێرانی لە خۆی بکات کە : ئایا  شۆرشی ئەمجارە بە ئاسانی سەر دەکەوێت ؟  بە رای من بۆ  دڵنیابوون لە  سەرکەوتنی  شۆرشی ئەمجارە، گەڵانی ئێران دەبێت بەهایەکی گەورە بدەن و لە هیچ فیداکارییەک سڵ نەکەنەوە، چونکە رژیمی دیکتاتوری کۆماری ئیسڵامی هەر لە سەرەتاوە بە خوێن هاتووە و پێویستیشی بە خوێنێکی زۆرە تا دەستیان لە دەسەڵات بەردەبێت، هەروەها یەکێتی لە نێوان گەڵانی ئێراندا دەبێت بگاتە ئاستێکی بەرز، لە دروشم و کردەوە و بەرنامەکانیاندا دەبێت رەنگدانەوەی ئەو یەکیەتییە  بن چ ئێستا و چ لە دوای کۆماری ئیسڵامی.

لە ئەگەری بە سەر ئەنجام نەگەیشتنی راپەرینەی ئەمجارە، کۆماری ئیسلامی ئێران بۆ مانەوەی خۆی ، شەرێکی گەورەی ناوچەیی دەست پێدەکات کە هەموو گەڵانی ئێران و ناوچەکە خسارمەندی سەرەکی ئەم شەڕە دەبن.


نوشتەای بود از هیچ نظری موجود نیست:
اشتراک در: پست‌ها (Atom)