هەڵەبجە شارێکە لە باشووری کوردستان کە یەکێک لە گەورەترین کارەساتە دڵ تەزێن وخوێناویەکانی جیهان لە مێژووی مرۆڤایەتیدا تێایدا ڕویداوە. حکوومەتی بەعسی فاشی لە 16-مارسی-1988 بە کیمیابارانکردنی ئەم شارە زیاتر لە 5000 کەسی کردە قوربانی و بە هەزاران کەسیش بەم چەکە، بریندار کرد کە تا ئێستاشی لە گەڵ دابێت تووشبوان بە دەست زامەکانی ئەم رووداوە دەناڵێنن.
عه‌لاوی حوسێن جاسم ئه‌ڵفتڵاوی، له دایکبووی شاری بابل، یه‌کێک له‌و سه‌ربازانه بووه که پێش قه‌ومانی کاره‌ساته‌که، دوومانگ بووه له باشووری عێراقه‌وه گوازراوه‌ته‌وه بۆ باکوور [باشووری کوردستان] و له فه‌وجی یه‌که‌می فرقه‌ی بیست و هه‌شتی سوپای ئێراق به روتبه‌ی مه‌غاویر، له ته‌وێله له نزیک هه‌ڵه‌بجه ده‌ستبه‌کار بووه و تا رۆژی کاره‌ساته‌که‌ش که به‌ده‌ست سه‌ربازانی ئێرانی ئه‌سیر ده‌بێت، هه‌ر له‌و ناوچه‌یه‌دا ماوه‌ته‌وه.
ئه‌و که شاهیدی کاره‌ساته‌که‌‌ی هه‌ڵه‌بجه بووه و من له نۆڕوێژ دیتم، ده‌ڵێت: "له ١٣/مارسی/1988 هێرشێکی به‌ر‌بڵاوی سوپای ئێران بۆ سه‌ر جه‌یشی ئێراقی له‌و ناوچه‌یه‌دا ده‌ستی پێکرد، سوپای ئێران به هه‌موو هێزه‌که‌یه‌وه، به هاوکاریی سوپای به‌دری ئێراقی و هێزی پێشمه‌رگه خۆی بۆ ئه‌م شه‌ڕه ئاماده کردبوو، بۆیه ئێمه توانای به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌مان نه‌بوو و دوای ٣ رۆژ بهربهرهکانی له گه‌ڵ سوپای ئێران، جه‌یشی ئێمه وره وتوانای سه‌بازیی له ده‌ستدا و به‌رپرسانی جه‌یش پێوه‌ندییان له گه‌ڵ به‌غدا گرت تا هێز و یارمه‌تیی زیاتریان بۆ ره‌وانه بکه‌ن، به‌ڵام به‌رپرسانی ئێمه پێیان راگه‌یاندین که سبه‌ی هێرشی کیمیاوی ده‌کرێته سه‌ر ئه‌م ناوچه‌یه و بۆیه ده‌بێ خۆتان ئاماده بکه‌ن."
ئه‌و سه‌ربازه ئێراقییه له درێژه‌ی قسه‌کانیدا گوتیشی " له رۆژی 16/مارسی/١٩٨٨دا، چه‌ندین فرۆکه‌ی شه‌ڕکه‌ر کیمیابارانی ناوچه‌که‌یان کرد، ئه‌وکات جه‌یشی ئێمه له ئاماده‌باشیدا بوون، هه‌موو که‌لوپه‌لی پێویستمان پێبوو، ئه‌و که‌ره‌ستانه‌ی ئێمه‌یان له گازه‌که ده‌پاراست، ئه‌وکاته‌ی فرۆکه‌کان گازه‌که‌یان به هه‌ڵه‌بجدا کرد، من له دووری چه‌ند کیلۆمه‌ترێک له سه‌ر شاخێکی به‌رزبووم و ئاگاداری ناوچه‌که بووم."
سه‌ربازه‌که شایه‌دی ده‌دات که" به چاوی خۆم دیمه‌نی شاره‌که‌م دیت چۆن دووکه‌ڵی لێ به‌رز ده‌بۆوه، ته‌نانه‌ت یه‌کێک له فرۆکه‌کانیشم دیت که بۆمبه‌کانی ده‌خسته خواره‌وه".
ئه‌وه‌شی خسته‌روو که "دوای چه‌ند سه‌عاتێک له کیمیابارانکردنه‌که سوپای ئێران ئێمه‌ی له هه‌موو لایه‌که‌وه گه‌مارۆ دا، شه‌رێکی قورس ده‌ستی پێکرد، زۆرێک له جه‌یشی ئێمه کوژران و زۆریشان به‌دیل گیران که من یه‌کێک بووم له‌وان، دوای ئه‌وه‌ی ته‌واو فرقه‌که‌مان که‌وته ده‌ست سوپای ئێران، ئێمه‌یان به پێ له گه‌ڵ خۆیانیان برد، له هاتنه خواره‌وه‌ماندا چه‌ندین که‌سمان له دۆڵ و شیوه‌کاندا دیتن که به‌ر کیمیاوی که‌وتبوون، چه‌ندین که‌س له سه‌ربازی ئێرانی، سوپای به‌دری ئێراقی و پێشمه‌رگه، هه‌موویان له ناو کوژراوه‌کاندا ده‌بیندران. دوایی که ئێمه‌یان نزیک جاده کرده‌وه دیتمان کاره‌ساته‌که یه‌کجار به‌فره‌وانه، که نه چاو هێزی دیتنی هه‌بوو و نه منیش ئێستا ده‌توانم به زمان وه‌سفی بکه‌م.
سه‌باره‌ت به قوربانییه‌کان درێژه به قسه‌کانی ده‌دا و ده‌ڵێ: "له منداڵ و ژن و پیر و گه‌نجه‌وه بگره هه‌تا باڵنده و چوارپێ، هه‌موو زینده‌وه‌رێک که کیمیایی به‌ر که‌وتبوو له سه‌ر لێواری جاده و رێگه و دۆڵه‌کاندا که‌وتبوون، یان گیانیان له ده‌ستدابوو یان خه‌ریکی بهربهرهکانی بوون له گه‌ڵ مردن. ژماره‌ی کوژراو برینداره‌کان ئه‌وه‌نده زۆر بوون که له ئه‌ژمار نه‌ده‌هاتن، ئه‌و ئوتومۆبیڵانه‌ی که له‌وێش بوون ته‌نیا فریای راگواستنی بریندار و ته‌رمه‌کان بکه‌ون، بۆیه ئێمه‌یان ناچار کرد که به پێ به‌ره‌و ئێران وه‌رێ بکه‌وین، له رێگه‌دا خۆم شاهیدی ئه‌و سه‌یارانه بووم که پڕ بوون له بریندار و جه‌نازه، ته‌نانه‌ت جار جار رایانده‌گرت و به ئێمه‌یان ده‌گوت چاوکه‌ن که چۆن هاورێ سه‌دامتان چی به سه‌ر ئه‌م خه‌ڵکانه هێناوه.
عه‌لاوی حوسێن جاسم ئه‌ڵفتڵاوی باسی ئه‌وه‌شی کرد که "ئه‌وه‌ی ئێستا له راگه‌یاندنه‌کاندا باسی ٥٠٠٠ شه‌هید ده‌کرێت، به‌ڕای من زۆر که‌متره له‌وه‌ی که ئێمه دیتمان، چونکه ئێمه زیاتر له رۆژێک به‌ره‌و سنوور رۆیشتین و له‌و رێگه‌یه‌دا ده‌مان دیت که چۆن ئه‌و سه‌یارانه ئاخنرا بوون له مه‌یت و بریندار، سه‌ره‌رای ئه‌و هه‌موو خه‌ڵکه مه‌ده‌نییه‌ش که له کاره‌ساته‌کدا تێداچووبوون و ته‌رمیان له سه‌ر زه‌وی که‌وتبوو".
عه‌لاوی زۆر به ناره‌حه‌تییه‌وه باسی مندالێک ده‌کات که چۆن لاشه‌که‌ی بای کردبوو و له سه‌ر زه‌وی که‌وتبوو، به سه‌رسوورمانه‌وه ده‌روانێته من و ده‌ڵێت: "له‌وانه‌یه بۆ تۆ که له نزیکه‌وه ئه‌و دیمه‌نانه‌ت نه‌دیتوون، ئاسان بێت بیخه‌یه سه‌ر کاغه‌ز، به‌ڵام بۆ من که له ناو جه‌رگه‌ی ئه‌وکاره‌ساته‌دا بووم زۆر ئاسته‌مه که وه‌سفی ئه‌و دیمه‌نه دڵته‌زێنانه بکه‌م، چونکه دیمه‌نه‌کانی ئه‌و کاره‌ساته ئه‌وه‌نده گه‌وره به سۆ بوون که نه چاو توانای سه‌یرکردنیانی هه‌بوو و نه زمان توانای وسفکردن".
ئه‌و هه‌روه‌ها باسی ئه‌وه ده‌کات که له شه‌ڕی فاویشدا به‌شدار بووه و مه‌رگی زۆر که‌سی دیتووه، ده‌لینگی پانتۆڵه‌که‌ی هه‌ڵده‌داته‌وه و شوێنی گولله‌یه‌کم نێشان ده‌دات که له شه‌ڕی فاودا له گه‌ڵ سوپای ئێران به‌ری که‌وتووه. ئه‌و ده‌ڵێ: "راسته من عه‌سکه‌ر بووم و له زۆر بواردا له ناو سوپای سه‌ددامدا خزمه‌تم کردبوو، به‌ڵام هیچ یه‌ک له‌و کاره‌ساتانه‌ی دوای ئه‌و پێنج ساڵه‌ی که له خزمه‌تی سه‌ربازی دیتوومن، ناگاته یه‌ک له سه‌دی ئه‌و دیمه‌نانه‌ی که من له هه‌ڵه‌بجه به چاوی خۆم دیتمن."
سه‌باره‌ت به‌و پرسیاره‌م که داخوا بۆچی خه‌ڵکیش وه‌ک ئێوه ئاگادار نه‌کرانه‌وه که شاره‌که چۆڵ بکه‌ن، ده‌ڵێت: به‌ڕای سه‌دام حوسێن خه‌ڵکی هه‌ڵه‌بجه خائین بوون، ئێمه‌شیان وا تێگه‌یاندبوو که خه‌ڵکه‌که یارمه‌تی دوژمنی داوه، بۆیه به‌لای وانه‌وه کارێکی ئاسان و ئاسایی بوو که بیانکوژن" به‌ڵگه‌شی بۆ ئه‌و قسانه‌ی دادگاییکردنه‌که‌ی سه‌دام و عه‌لی حه‌سه‌ن مه‌جیده که وه‌ک ئه‌و ده‌ڵێ "زۆر بێشه‌رمانه پاساویان بۆ کرده‌وه دزێوه‌کانیان ده‌هێنایه‌وه و کیمیابارانکردنی هه‌ڵه‌بجه‌یان به کارێکی دروست و ره‌وا ده‌زانی، گوایه خه‌ڵکی هه‌ڵه‌بچه سه‌زاواری ئه‌و مه‌رگه بوون."
عه‌لاوی دوایی باسی ئه‌و ئازار و ئه‌زیه‌تانه ده‌کات که له زیندانه‌کانی ئێراندا رووبه‌روی بۆته‌وه، ئێستاش بیره‌وه‌رییه‌کانی کاتی زیندانیبوونی له ئێران ئازاری ده‌ده‌ن، هه‌ر بۆیه‌ش ده‌توانین له چاوه‌کانی ئه‌و سه‌ربازه‌دا دونیایه‌ک شتی نه‌وتراو بدۆزینه‌وه که له ناخیدا په‌نگیان خواردووه‌ته‌وه. ئه‌و دوای ده ساڵ و دوو مانگ له زیندانی ئێران ئازاد ده‌بێت، دوای گه‌رانه‌وه‌شی بۆ ئێراق رژیمی وه‌ک ئه‌و ده‌ڵێ "سه‌دام سه‌د دۆلاری پێداوم تا ته‌مه‌نی به فیرۆچوومی پێی بنیات بنێمه‌وه."
شایانی باسه که هه‌ڵه‌بجه دوای کیمیابارانکردنی شاری سه‌رده‌شت به دووهه‌مین شاری کوردی دێته ئه‌ژمار که به‌ر ئه‌م چه‌که کۆکوژه‌ی رژیمی پێشووی ئێراق که‌وتووه. ئه‌وه‌ی ئه‌و سه‌ربازه‌ش سه‌باره‌ت به‌م کاره‌ساته ده‌یگێرێته‌وه، له‌وانه‌یه دڵۆپێک بێت له دهریایهک ئازار که به سه‌ر خه‌ڵکی زوڵملێکراوی کورددا هاتووه.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر