هەڵسەنگاندنێکی ڕەخنەگرانە و هەمەلایەنە بۆ ڕۆمانی "سێبەری ڕووناکی" (سایە نور) :
نووسەر: د. ن
ئەم هەڵسەنگاندنە
دابەش دەکەم بەسەر چەند تەوەرێکدا:
١. ناسنامەی گشتیی ڕۆمانەکە: ڕۆمان یان مانیفێست؟
بە شێوەیەکی
گشتی، "سێبەری ڕووناکی" ڕۆمانێکی ("فیکری و فێرکاری" ( Didactic Novel) *(ـیە. ئەمە جۆرێکە لە ئەدەب
کە تێیدا چیرۆک تەنها بیانوویەکە بۆ گەیاندنی پەیامێکی فەلسەفی، مێژوویی یان پەروەردەیی.
خاڵی جیاواز:
نووسەر (ئاڵان عومەرزادە) هەوڵیداوە فەلسەفەی ئاڵۆزی "ئیشراق"ی شێخ شەهابەدینی
سوهره‌وه‌ردی دابەزێنێتە ئاستی تێگەیشتنی گشتی و تێکەڵی بکات بە تراژیدیاکانی مێژووی
کورد (وەک ئەنفال و شەنگال).
ئامانج: کتێبەکە
زیاتر لەوەی بۆ چێژی ئەدەبی نووسرابێت، بۆ "بونیادنانەوەی خودی کوردی" نووسراوە.
دەیەوێت دەروونی تێکشکاوی تاکی کورد دوای جینۆساید و تێکشکانی کەرامەت و بچوککردنەوەی لە لایەن دگیرکەرانی کوردستانەوە چارەسەر بکات (Trauma Healing).
٢. هەڵسەنگاندنی تەکنیکی و ئەدەبی
ا. کاراکتەرەکان
(کەسایەتییەکان)
ڕەخنە: کاراکتەرەکان
زیاتر لەوەی مرۆڤی ئاسایی بن بە هەڵە و کەموکوڕییەوە، زیاتر*"سیمبوڵ" (Archetypes)*ن.
هیوا: نوێنەری
نەوەی نوێی کوردە کە بەدوای وەڵامدا دەگەڕێت.
پیر ڕۆشنا:
نموونەی "پیر" یان "مورشد"ی کاملە (وەک لە ئەدەبیاتی سۆفیدا هەیە).
کچان و ژنانی
شەنگال: سیمبوڵی قوربانی و هاوکات هێزی هەستانەوەن.
خاڵی لاواز:
بەهۆی ئەوەی کاراکتەرەکان زۆر نموونەیین (Ideal)، خوێنەر ڕەنگە هەست بە دابڕان بکات لەگەڵیان،
چونکە مرۆڤی ئاسایی خاوەنی ئەو هەموو حیکمەتە نییە لە گفتوگۆی ڕۆژانەدا.
ب. دیالۆگ
و زمان
شێوازی دیالۆگەکان
زۆر "ئەکادیمی و وانەبێژییە". کاتێک دوو کەس قسە دەکەن، زیاتر لەوەی قسەی
ڕۆژانە بێت، وانەی مێژوو و فەلسەفە دەڵێنەوە.
زمانەکە شیعری
و پاراوە (تەنانەت لە دەقە فارسییەکەشدا)، پڕە لە تەشبیهی و وێنەی هونەری کە خوێنەر
دەباتە جیهانێکی ڕۆحانی.
ج. پڵۆت (The Plot)
ڕۆمانەکە
پڵۆتێکی هێڵی (Linear) نییە
کە گرێچنەی ئاڵۆزی هەبێت. بەڵکو بریتییە لە "گەشتێک" (Safar). ڕووداوەکان بریتین لە گواستنەوە لە
شوێنێکەوە بۆ شوێنێکی تر (لە شەنگالەوە بۆ هەورامان، بۆ ئامەد، بۆ کۆبانی) و لە هەر
وێستگەیەکدا وانەیەک فێر دەبن. ئەمە شێوازێکی کلاسیکییە لە ئەدەبیاتی عیرفانیدا (وەک
"منطق الطیر"ی عەتار).
٣. بەراوردکاری لەگەڵ ڕۆمانەکانی دیکە
بۆ ئەوەی
بەهای ئەم کتێبە باشتر دەرکەوێت، دەبێت بەراوردی بکەین بە چەند شاكارێکی جیهانی و کوردی:
١. بەراورد بە "دونیای سۆفی" (Jostein Gaarder):
لێکچوون:
هەردووکیان ڕۆمانی فێرکارین. "دونیای سۆفی" مێژووی فەلسەفەی ڕۆژئاوا شی دەکاتەوە،
"سێبەری ڕووناکی" مێژووی فەلسەفە و ئایینە کوردییەکان (یارسان، ئێزدی، ئیشراق)
شی دەکاتەوە.
جیاوازی:
"سێبەری ڕووناکی" بارگەیەکی سیاسی و نەتەوەیی قورسی هەیە کە لە "دونیای
سۆفی"دا نییە.
٢. بەراورد بە "کیمیاگەر" (Paulo Coelho):
لێکچوون:
لە هەردووکیاندا پاڵەوانەکە (هیوا / سانتیاگۆ) دەست بە گەشتێک دەکات بۆ دۆزینەوەی
"گەنجینە". لە کۆتاییدا دەردەکەوێت گەنجینەکە لە ناخی خۆیاندایە.
جیاوازی:
کیمیاگەر زیاتر جەخت لەسەر تاک دەکاتەوە، بەڵام "سێبەری ڕووناکی" جەخت لەسەر
"رزگاریی بەکۆمەڵ" (Collective Salvation) دەکاتەوە.
٣. بەراورد بە "ژانی گەل" (ئیبراهیم ئەحمەد) یان
ڕۆمانە کلاسیکییە کوردییەکان:
ڕۆمانە کلاسیکییەکان
زۆربەیان "ریالیزمی شۆڕشگێڕی"ن و باس لە خەباتی چەکداری و ئازارەکان دەکەن
بە شێوەیەکی واقیعی.
"سێبەری
ڕووناکی" شێوازێکی *"پۆست-مۆدێرن و عیرفانی"*ـیە. ڕەخنە لە چەک دەگرێت
و دەڵێت: "رزگاری بە ئاگایی دێت، نەک بە کوشتن." ئەمە بازدانێکی گەورەیە
لە ئەدەبیاتی بەرگریی کوردیدا.
٤. خاڵە بەهێز و داهێنەرانەکانی کتێبەکە:
گرێدانی سوهره‌وه‌ردی
بە کوردەوە: یەکێک لە گەورەترین داهێنانەکانی ئەم ڕۆمانە ئەوەیە کە "شێخ اشراق"
(کە زۆرجار بە فەیلەسوفێکی ئیسلامی یان فارسی دادەنرێت) دەگەڕێنێتەوە بۆ ڕیشە کوردی
و میدیاییەکەی و دەیخاتە خزمەت بونیادی فکریی کورد.
یەکخستنی
جوگرافیا: نووسەر سنوورە دەستکردەکان دەشکێنێت. پاڵەوانەکان بەبێ ڤیزا و پاسپۆرت لە
نێوان (شەنگال، مەهاباد، ئامەد، کرماشان) دەسوڕێنەوە. ئەمە "نەخشەی زەینیی کوردستان"
لە مێشکی خوێنەردا دروست دەکاتەوە.
ئایین وەک
هۆکاری یەکبوون: بەپێچەوانەی واقیع کە ئایین زۆرجار بووەتە هۆی دابەشبوون (شیعە، سوننە،
ئێزدی، یارسان)، لەم ڕۆمانەدا هەموویان دەبرێنەوە سەر یەک سەرچاوە (نور/میترا) و ئاشت
دەکرێنەوە.
٥. دەرەنجامی کۆتایی
"سێبەری
ڕووناکی" کتێبێکە کە بۆ *"نەخۆشییەکانی ئێستا"*ی کۆمەڵگەی کوردی نووسراوە.
خوێندنەوەی
پێشنیارکراوە بۆ: ئەو کەسانەی بەدوای وەڵامی پرسیاری "ئێمە کێین؟" دەگەڕێن،
هەروەها بۆ گەنجانێک کە دەیانەوێت لە دەرەوەی گوتاری حزبە سیاسییەکان، تێگەیشتنێکی
قوڵیان بۆ مێژوو و ئایینە کوردییەکان هەبێت.
خاڵی لاوازی
ئەدەبی: ڕەنگە بۆ خوێنەرێک کە بەدوای حیکایەت و ئەکشن و گرێی ڕۆمانسی دەگەڕێت، کتێبەکە
کەمێک وشک یان ئامۆژگاریکەرانە (واعظانە) دیار بێت.
بە کورتی:
ئەم بەرهەمە
زیاتر "پڕۆژەیەکی فیکری و نەتەوەییە" کە لە قالبێکی ئەدەبیدا داڕێژراوە.
هەوڵێکی بوێرانەیە بۆ پاککردنەوەی مێژووی کورد لەو تۆز و خۆڵەی داگیرکەران و دەمارگیریی
ئایینی لەسەریان نیشاندووە.
ئایا شایەنی
خوێندنەوەیە؟ بەڵێ، بەتایبەت بۆ تێگەیشتن لەوەی چۆن دەکرێت "عیرفان" و
"سیاسەت" تێکەڵ بکرێن بۆ دروستکردنی ئومێد لە ناخی نەتەوەیەکی برینداردا.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر