توێکاریی
ئازار؛ خوێندنەوەیەکی ڕەخنەیی بۆ بونیادی ڕۆمانی "بومەڵێڵ"
"گەرچی
جەستەی ڕۆمانی "بومەڵێڵ" لەنێو دەستەکانمدا ئامادە نەبوو، لە ڕۆحی
دەقەکان، لە ڕێگەی دەنگدانەوەی خوێنەران و ڕەنگدانەوەی لە ئاوێنەی شرۆڤەکاندا، دزەی
کردە نێو جیهانبینیی منەوە. ئەم تێگەیشتنە لە "بومەڵێڵ"، تەنها
خوێندنەوەیەکی دوورمەودا نییە، بەڵکو هاوبەشییەکی وجودییە لە ئەزموونی ئازاردا؛
چونکە منیش هاوشێوەی کاک "هیوا قادر"، لە ئێستادا بە زمانی فارسی و
لەژێر ناوی "سێبەری ڕووناکی" (سایە نور)، سەرقاڵی هەڵکۆڵینی برینێکی
دیكەی مێژووین، کە کارەساتی شەنگال و جینۆسایدی ئێزیدییەکانە. هەر ئەم هاودەردییە
وایکردووە کە بە ڕۆحێکی ئاشناوە لە کرۆکی هەوڵەکەی نووسەر تێبگەم و لە سەر داوای
خودی نووسەر را و بووچونەکانم لەو بابەتەدا گەڵالە بکەم.
لەو
سۆنگەیەوە، دەکرێت "بومەڵێڵ" وەک یاخیبوونێک دژی "گێڕانەوەی
ڕیالیستیی ڕووت" خوێندنەوەی بۆ بکرێت؛ هەوڵێکە بۆ ئەوەی لە ڕێگەی تێکەڵکردنی
واقیع بە فەنتازیا، قووڵایی مەرگەساتی ئەنفال بەرجەستە بکات. ئەم ڕۆمانە ئەو
ڕاستییەمان بیردەخاتەوە کە کاتێک کارەسات لە سەرووی تێگەیشتنی عەقڵەوەیە، فۆرمە
باوەکانی گێڕانەوە و زمانی ئاسایی توانای هەڵگرتنی ئەو هەموو ئازارەیان نامێنێت،
بۆیە نووسەر ناچارە فۆرم بشکێنێت تا دەست بۆ برینەکە ببات.
لەم ڕوانگەیەوە، بۆ هەر نووسەرێک کە بیهەوێت قەڵەمەکەی بکاتە شاهیدێک بەسەر جینۆسایدی گەلەکەیەوە (چ ئەنفال بێت و چ شەنگال)، پێویستە ئەم خاڵانەی خوارەوە وەک چراوگی ڕێگا لەبەرچاو بگرێت:"
خاڵە بەهێز و ئیستاتیکییەکان :
١. میتامۆرفۆسیسی
خەم و هەڵاتن لە مرۆڤبوون:
لە "رۆمانی بومەڵێڵ" ئاماژە بەوە کراوە کە "باوکێک لە حەژمهتی کوشتنی کچەکەی دەبێتە بزن". ئەمە لوتکەی بەکارهێنانی "ڕیالیزمی سیحری" و هونەری "گرۆتێسک"ـە لە ئەدەبیاتی بەرگریدا. نووسەر لێرەدا پێمان دەڵێت: کاتێک دڕندەیی مرۆڤ (جەللادەکان) دەگاتە ئاستێک کە لە هیچ یاسایەکی سروشتدا جێگای نابێتەوە، قوربانییەکە شەرم لە مرۆڤبوونی خۆی دەکات و پەنا دەباتە بەر ئاژەڵبوون. بۆ نووسەرانی جینۆساید، ئەمە وانەیەکی گرنگە: هەندێک ئازار هەن هێندە گەورەن، زمانی لۆژیک ناتوانێت هەڵیبگرێت، بۆیە دەبێت پەنا بۆ فەنتازیا ببرێت تاوەکو ڕاستییەکان وەک خۆیان (بە هەموو تاڵییەکەوە) بەرجەستە بکرێن. بوون بە بزن، ڕەتکردنەوەی جیهانی مرۆڤەکانە کە تێیدا منداڵ دەکوژرێت.
٢.گێڕانەوە لەودیو مەرگەوە (پۆلیفۆنیای ڕۆحەکان)
یەکێک لە
کێشە گەورەکانی ئەدەبیاتی جینۆساید ئەوەیە: "کێ چیرۆکی ئەوانە بگێڕێتەوە کە
هەموویان کوژران؟"
دابەشکردنی
گێڕانەوە بەسەر شەش کارەکتەردا، ڕێگە دەدات وێنەی ئەنفال لە گۆشەنیگای جیاوازەوە
ببینرێت. ئەم تەکنیکە وا دەکات ڕۆمانەکە نەبێتە خاوەنی یەک دەنگی تاکڕەو، بەڵکو
دەبێتە کۆڕاڵێکی بەکۆمەڵ بۆ ئازارێکی نیشتمانی.
هەڵبژاردنی ئەو "شەش ڕۆح" ە وەک گێڕەرەوە،(راوی) زیرەکانەترین تەکنیکی ڕۆمانەکەیە بەپێی ئەم خوێندنەوەیە. کێشەی گەورەی ئەدەبیاتی جینۆساید "نەبوونی شایەتحاڵە"، چونکە ئەوانەی ڕووداوەکەیان بینیوە، زۆربەیان کوژراون. هیوا قادر لێرەدا "مردوو" دەکاتە بکەری گێڕانەوە. ئەمە لە ڕووی ئەکادیمییەوە پێی دەوترێت پێدانی دەنگ بە "سوبێکتە بێدەنگکراوەکان" بۆ نووسینەوەی جینۆسایدی ئێزدییەکانیش کە خۆم خەریکی نووسینەوەی بەشێک لەو یادەوەریەم ، ئەمە خاڵێکی جەوهەرییە: چۆن بتوانین وا لە خوێنەر بکەین بچێتە ناو چاڵەکانەوە؟ تەنها لە ڕێگەی زیندووکردنەوەی یادەوەریی مردووەکانەوە دەکرێت. ڕۆحەکان سنووری کات و شوێن دەبەزێنن و دەتوانن بچنە کون و قوژبنی زیندانەکانەوە، ئەمەش دەسەڵاتی تەواو دەداتە نووسەر بۆ تۆمارکردنی وردەکارییەکان. کە بچێتە ناو تاریکترین شوێنەکان (ژێر خۆڵ، ناو زیندان، ساتی خنکان) کە هیچ کامێرایەکی واقیعی ناتوانێت تۆماری بکات.
٣. وێناکردنی
"دڕندەیی ئاسایی:
وەسفکردنی
"مولازم مەرعی و شەداد" وەک کەسانێک کە خێزانیان هەیە و مرۆڤن، بەڵام
چێژ لە ئازار دەبینن، خاڵێکی بەهێزی فەلسەفییە. ئەمە دژ بەو وێنە باوە دەوەستێتەوە
کە جەللاد وەک "دێو" نیشان دەدات. نیشاندانی ئەوان وەک مرۆڤی خاوەن
خێزان کە چێژ لە ئازار دەبینن، ترسناکیی ئایدۆلۆژیای بەعس و سیستەمی فاشیستی وردتر
دەردەخات.
هەروەها، ئاماژەیە بۆ تێزە فەلسەفییەکەی "هانە ئارێنت". نووسەری سەرکەوتوو ئەوەیە کە جەللاد وەک "دێو" وێنە ناکێشێت، بەڵکو وەک مرۆڤێک نیشانی دەدات کە داماڵراوە لە ئەخلاق. ئەمە ترسناکترە، چونکە پێمان دەڵێت جینۆساید لەلایەن مرۆڤی ئاساییەوە ئەنجام دەدرێت نەک جنۆکە.
٤. جوگرافیای
مەرگ وەک کارەکتەر:
دەقەکان باس لە "نوگرە سەلمان" و "گوندە خاپوورکراوەکان" دەکات وەک ئەوەی خۆیان ڕۆحیان هەبێت. دیوارەکان، شۆڤڵەکان، و خاکەکە دەبنە بەشێک لە گێڕانەوەکە. لە ئەدەبی جینۆسایددا، شوێن تەنها باکگراوند نییە، بەڵکو شاهیدە. گۆڕینی "ئامار" (ژمارەی قوربانیان) بۆ "چیرۆک"، و گۆڕینی "شوێن" بۆ "مەزار"، ئەو هونەرەیە کە نووسەر لەم بومەڵێل دا پیادەی کردووە.
ئاڵنگارییە ڕەخنەییەکان:
تێبینی: ئەم خاڵانە بەپێی دەقەکان وەک "مەترسی" یان "ڕەخنەی ئەگەری" دەستنیشان دەکرێن:
١. مەترسیی دووبارەبوونەوەی دیمەنی ئازار:
بە پێی ئەو دەقانەی کە لە لاپەرەی کاک هیوا قادر دا خوێندومنەتەوە، ئاماژە بەوە دەکەن کە ڕۆمانەکە (٣٠٦) لاپەڕەیە و پڕە لە "دیمەنی ئازار، ئەشکەنجە، کوشتن، شۆڤڵ، و گۆڕی بەکۆمەڵ". لە ڕەخنەی ئەدەبیدا، کاتێک خوێنەر بێناوبڕ ڕووبەڕووی ئازاری جەستەیی دەبێتەوە، مەترسیی ئەوە هەیە تووشی "ڕەقبوون" یان "بێهەستی" ببێت. هونەری گێڕانەوە پێویستی بە هەناسەدان هەیە؛ ئەگەر هەموو لاپەڕەکان تەنها وەسفی مەرگ بن، ڕەنگە کاریگەریی شۆکەکە لەدەست بدات و ببێتە خوو.
٢. مەترسیی
زاڵبوونی فەنتازیا بەسەر مێژوودا:
هەرچەندە
بوون بە "بزن" و "ڕۆح" تەکنیکی جوانن، بەڵام لە نووسینەوەی
مێژوویەکی هەستیاری وەک ئەنفالدا، هەمیشە ئەو مەترسییە هەیە کە خوێنەر (بە تایبەت
بیانی) وا تێبگات کە ئەمە تەنها چیرۆکێکی خەیاڵییە. ڕاگرتنی هاوسەنگی لە نێوان
"واقیعی مێژوویی" و "خەیاڵی ئەدەبی" کارێکی سەختە و زیادەڕۆیی
لە یەکەمیاندا ڕەنگە کاریگەری لەسەر متمانەی گێڕانەوەکە دروست بکات.
دەرەنجام:
ڕۆمانی "بومەڵێڵ" تەنها گێڕانەوەی مێژوو نییە، بەڵکو هەوڵێکە بۆ "ڕزگارکردنی یادەوەری" لە فەرامۆشی. بۆ هەر نووسەرێک کە کار لەسەر جینۆساید دەکات، ئاڵنگارییەکە ئەوەیە: چۆن بتوانێت هاوسەنگییەک لە نێوان "واقیعی تاڵ" و "فەنتازیای ئەدەبی"دا ڕابگرێت بە جۆرێک کە خوێنەر تووشی شۆک بکات، بەڵام بێزاری نەكات؛ وەک ئەوەی هیوا قادر لە ڕێگەی تێکەڵکردنی دنیای ڕۆح و جەستە، مرۆڤ و ئاژەڵ، مێژوو و ئەدەب کردوویەتی.
بەگشتی، دەقەکان ئاماژە بە ڕۆمانێک دەکەن کە خاوەنی خەیاڵێکی بوێر و تەکنیکێکی ئاڵۆزە. خاڵە بەهێزەکەی لەوەدایە نەیویستووە تەنها ئامارەکان تۆمار بکات، بەڵکو ویستوویەتی "ڕۆحی بریندار" بکاتە گێڕەرەوە. لە بەرامبەردا، ئاڵنگارییە سەرەکییەکەی بریتییە لە چۆنیەتی ڕاگرتنی ڕیتمی گێڕانەوە لە نێوان "ئازاری بێکۆتایی" و "چێژی خوێندنەوە"دا.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر