شنبه، آذر ۰۸، ۱۴۰۴

خوێندنەوەیەک بۆ دەروونی تاکی کورد لە سەد ساڵی تەنیاییدا

 


ناونیشانی بابەت: سایکۆلۆژیای بریندار و گەڕان بەدوای مانادا؛ خوێندنەوەیەک بۆ دەروونی تاکی کورد لە سەد ساڵی تەنیاییدا

 

١. سایکۆلۆژیای"گەمارۆدراو"و زەبری دەروونیی نەوەکان:(Transgenerational Trauma)

 

لە سەد ساڵی ڕابردوودا (لە دوای ڕێککەوتننامەی لۆزان)، تاکی کورد تەنها ڕووبەڕووی داگیرکاریی خاک نەبووەتەوە، بەڵکو ڕووبەڕووی "جینۆسایدی بوونبووەتەوە. کاتێک دوژمن هەوڵ دەدات زمان، جلوبەرگ، ناو، و مێژووت بسڕێتەوە، ئامانجەکە تەنها خاک نییە، بەڵکو "تێکشکاندنی کەسایەتی"ـیە. 

کاریگەری: ئەم دۆخە جۆرێک لە "زەبری دەروونیی گواستراوە"ی دروستکردووە. باپیران ئەنفال کران، باوکان ئاوارە بوون، و نەوەی نوێش لە نائومێدی سیاسی دەژین. ئەمە لە دەروونناسیدا دەبێتە هۆی دروستبوونی "بێدەسەڵاتیی فێرکراو"؛ واتە تاک وا هەست دەکات هەرچەند تێبکۆشێت، دەرەنجامەکەی هەر شکستە.

٢. گرێی "بێ دۆستی" ( تەنیا چیاکان دۆستمانن ) و خیانەتی جیهانی:

 هەر وەک دەزانین، دوژمنانی کورد (تورکیا، ئێران، عێراق، سوریا) هەرچەندە لە نێوان خۆیاندا ناکۆک بن، بەڵام لەسەر دۆسیەی کورد یەکگرتوون . ئەمە و بێدەنگی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، هەستێکی قوڵی "تەنیایی وجودی" و "بێ متمانەیی" لای تاکی کورد دروست کردووە.

 دەرەنجامی دەروونی: تاکی کورد متمانەی بە "ئەوانی تر" نەماوە. ئەم بێ متمانەییە هەندێک جار دەگوازرێتەوە بۆ ناوخۆی کۆمەڵگەی کوردی خۆیشی، و دەبێتە هۆی دوبەرەکی و خۆخۆری. کاتێک هەست دەکەیت جیهان دژی تۆیە، میکانیزمی بەرگری دەروون دەگۆڕێت بۆ "مانەوە" ،نەک "گەشەکردن".

٣. بچووکبوونەوەی جوگرافیا و فراوانبوونی ئازار:

 کوردستان خاوەنی مێژوو و شارستانیەتێکی گەورەیە (میزۆپۆتامیا)، بەڵام بچووککردنەوەی نەخشەکەی و دزینی مێژووەکەی، جۆرێک لە "شیزۆفرینیای کولتووری" دروست دەکات. تاکی کورد دەزانێت خاوەنی مێژووە، بەڵام لە کتێبە فەرمییەکاندا بە "تورکی شاخاوی" یان "عەرەب" یان "ئێرانی" ناوزەد کراوە.

 قەیرانی ناسنامە: ئەمە وا دەکات تاکی کورد هەمیشە لە دۆخی "سەلماندن"دا بێت. وزەیەکی ئێجگار زۆری دەروونی تاکی کورد بەفیڕۆ دەچێت تەنها بۆ ئەوەی بە جیهان بڵێت "من هەم". ئەم وزەیە ئەگەر لە دەوڵەتێکی سەربەخۆدا بوایە، دەبووە هۆی داهێنانی زانستی و هونەری.

٤. ئایا فەلسەفە دەتوانێت مانا بەم ئازارانە ببەخشێت؟

 لێرەدا دەگەینە جەوهەری پرسیارەکەت. کاتێک سیاسەت و یاسای نێودەوڵەتی شکست دەهێنن، تەنها فەلسەفە دەمێنێتەوە.

 ڤیکتۆر فرانکڵ و لۆگۆتێراپی : فرانکڵ کە خۆی رزگاربووی هۆلۆکۆست بوو، دەڵێت: "مرۆڤ دەتوانێت بەرگەی هەموو ئازارێک بگرێت، بە مەرجێک ئەو ئازارە مانایەکی هەبێت."

بۆ تاکی کورد، ماناکە بریتییە لە: "بەرگری وەک شێوازێک بۆ ژیان". مانەوەی کورد دوای سەد ساڵ لە هەوڵی سڕینەوە، خۆی لە خۆیدا موعجیزەیەکی مرۆڤایەتییە. ئازاری کورد ئازارێکی بێهودە نییە، بەڵکو باجێکە بۆ پاراستنی جیاوازی و ڕەسەنایەتی.

ئەفسانەی سیزیف (کامۆ): تاکی کورد وەک "سیزیف" وایە؛ بەردەکە دەباتە سەر شاخ (شۆڕش دەکات، کیان دروست دەکات)، بەڵام بەردەکە دەخەنە خوارەوە (خیانەت و داگیرکاری). ئالبێرت کامۆ دەڵێت: "دەبێت ئێمە سیزیف بە دڵخۆش دابنێین." بۆچی؟ چونکە تەسلیم نەبووە. تاکی کورد دەتوانێت مانای ژیانی لەوەدا بدۆزێتەوە کە ئەو تاکە نەتەوەیە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست مل کەچ ناکات بۆ سیستمە تۆتالیتارەکان.

بەرەو کوێ؟ (سیناریۆکانی داهاتوو)

 

لەبەردەم ئەم بێ هیواییەدا، دەروونی تاکی کورد لەبەردەم دوو ڕێیاندایە:

 ڕێگای نێهیلیزم (پوچگەری): نائومێدی تەواو، کۆچکردن، ڕەتکردنەوەی هەموو پیرۆزییە نەتەوەییەکان، و نقومبوون لە ماددەگەری و خۆپەرستی. (ئەمە مەترسییە گەورەکەیە).

ڕێگای بەرزکردنەوە : گۆڕینی ئازار و توڕەیی بۆ وزەی داهێنان. وەک چۆن جوولەکەکان دوای هۆلۆکۆست یان ڕەشپێستەکان لە ئەمریکا کردیان. تاکی کورد دەبێت واز لە ڕۆڵی "قوربانی"  بهێنێت و ڕۆڵی "رزگاربوو" وەربگرێت.

پێویستە کورد لەبری چاوەڕوانی لە ویژدانی مردووی جیهان، ئازارەکەی بکاتە سووتەمەنی بۆ دروستکردنی هێزی زانستی، ئابووری و لۆبیگەری.

دەرەنجام: 

تاکی کورد لە ئێستادا لە دۆخێکی "ماتەمینی تەواونەکراو"  دایە. بەڵام گەورەیی نەتەوەکان لە ڕووبەری خاکەکەیاندا نییە، بەڵکو لە توانای "هەستانەوەیاندایە" .

فەلسەفەی بوون بۆ کورد ئەوەیە: "من بەرگری دەکەم، کەواتە من هەم."

 ئەم هەموو ناد دادپەروەرییە تەنها کاتێک دەبێتە هۆی تێکشکاندن کە کورد خۆی بڕوای بەوە بێت کە شایەنی نییە. بەڵام تا ئەو کاتەی تاکی کورد بزانێت کە ئەو خاوەنی شارستانییەتێکی دزراوە، ئازارەکەی دەبێتە هێزێکی شاراوە بۆ گەڕانەوەی شکۆ، نەک هۆکارێک بۆ خۆکوژی.

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر