ڕۆمانی
"سێبەری ڕووناکی" (سایە نور): گەشتێک لە تاریکییەوە بۆ ڕووناکی
شیکارییەکی
ئەدەبی و فەلسەفی
ڕۆمانی "سێبەری
ڕووناکی" لە نووسینی ئاڵان عومەرزادە، تەنها چیرۆکێک نییە،
بەڵکو مانیفێستێکی فەلسەفی و
ڕۆحییە بۆ زیندووکردنەوەی ناسنامەی
کوردی و گەڕانەوە بۆ ڕیشە مێژوویی ئایینە کوردیی و عیرفانییەکانی ڕۆژهەڵاتی
ناوەڕاست. ئەم ڕۆمانە، لە ڕێگەی تێکەڵکردنی فەلسەفەی ئیشراق (شیخ شەهابەدین سوهره‌وه‌ردی)
لەگەڵ ئایینە کۆنەکانی
کوردستان (یارسان، ئێزدی، میتراییزم)،
هەوڵ دەدات وەڵامی پرسیارە بوونگەراییەکان بداتەوە.
لە
خوارەوە، بە چەند خاڵێکی سەرەکی، دیدی نووسەر و ڕەهەندە ئەدەبییەکانی شیدەکەینەوە:
١. فەلسەفەی "نور"
وەک میتافۆرێکی سیاسی و کۆمەڵایەتی
لە
ناونیشانی کتێبەکەوە دیارە، "سێبەری
ڕووناکی" ئاماژەیە بۆ دوانەیی (Dualism) لە
نێوان تاریکی و ڕووناکی، بەڵام رووناکی وتاریکی
لە ناو رۆمانەکەدا دژ بە یەک نین، بەڵکو تەواو کەری یەکترن
نووسەر ،
هەروەها تەنها باس لە شەڕی خێر و شەڕ ناکات، بەڵکو "نور" لای ئەو هێمایە بۆ:
- ئاگایی و مەعریفە: ڕزگاربوون لە جەهل و دەمارگیریی
ئایینی و سیاسی.
- ناسنامەی کوردی: گەڕانەوە بۆ ڕیشەکان کە لە ژێر
سایەی داگیرکاری و ئایینە فەرمییەکاندا شاردراوەتەوە.
- ڕاستی: ئەوەی کە لە پشتی درۆکانی مێژووەوە
شاردراوەتەوە.
نووسەر
لە ڕێگەی کەسایەتیی "پیر ڕۆشنا" (کە نوێنەری حیکمەتی پیرانی
یارسان و ئێزدییە) و "شێخ اشراق" (سوهره‌وه‌ردی)، دەیسەلمێنێت
کە ڕووناکی ڕاستەقینە لە دەرەوە نییە، بەڵکو لە ناخی مرۆڤدایە.
٢. گەڕانەوە بۆ "خود":
ناسنامە وەک بەرگری
یەکێک لە
پەیامە سەرەکییەکانی ڕۆمانەکە، **"خۆناسین"**ـە. نووسەر پێی وایە گەلی
کورد (و گەلانی دیکەی ناوچەکە) تووشی "نامۆبوون"
(Alienation) بوون، چونکە مێژوو و ئایینی
خۆیان لەبیر کردووە.
- سیمبوڵەکان: بەکارهێنانی "ئاگر"، "خۆر"، "مار" (لای ئێزدییەکان)،
و "تەنبوور" تەنها وەک کەرەستەی
فۆلکلۆری نین، بەڵکو وەک کۆدی مانەوە بەکاردێن.
- پەیام: "تا خۆت نەناسیت، ناتوانیت
ئازاد بیت." ئازادی تەنها بە چەک بەدەست نایەت، بەڵکو بە زیندووکردنەوەی
فەلسەفەی ژیان بەدەست دێت.
٣. ڕۆڵی ژن: لە قوربانییەوە
بۆ فریادڕەس
بە
پێچەوانەی زۆربەی دەقە کلاسیکییەکان کە ژن تێیدا پەراوێزخراوە، لەم ڕۆمانەدا ژن چەقی ڕووناکییە.
- کچان و ژنانی ئێزدی: نووسەر تراژیدیای
شەنگال و بەکۆیلەکردنی ژنانی ئێزدی دەکاتە خاڵی وەرچەرخان. ژن لێرەدا تەنها
قوربانی نییە، بەڵکو هێزی ژیانەوەیە.
- فەلسەفەی "ژن، ژیان، ئازادی": ڕۆمانەکە بە ڕوونی
کاریگەریی ئەم دروشمەی پێوە دیارە. ژن وەک خالق و پارێزەری ژیان وێنا دەکرێت، نەک
وەک بوونەوەرێکی لاواز.
٤. شێوازی گێڕانەوە (نەرەتیڤ)
شێوازی
نووسینی ئاڵان عومەرزادە تێکەڵەیەکە لە:
- ریالیزمی سیحری: تێکەڵکردنی ڕووداوە مێژووییەکان
(وەک جینۆسایدی ئەنفال و شەنگال) لەگەڵ توخمە ئەفسانەیی و عیرفانییەکان (دیدار
لەگەڵ ڕۆحی سوهره‌وه‌ردی).
- سەفەری پاڵەوان (Hero's Journey): کاراکتەری سەرەکی (هیوا) گەشتێک دەکات، نەک
تەنها بە جوگرافیادا (لە شەنگالەوە بۆ هەورامان و وان)، بەڵکو گەشتێکە بە ناو
مێژوو و ناخی خۆیدا.
- زمانی شاعیرانە: زمانی ڕۆمانەکە پڕە لە تەشبین
و ئیستعارە، کە خوێنەر دەباتە جیهانێکی خەیاڵی و ڕۆحانی.
٥. پەیامی سیاسی: ئاشتی لە
ڕێگەی دانپێدانانەوە
نووسەر
لە ڕێگەی دیالۆگەکانی نێوان کاراکتەرە جیاوازەکان (کورد، تورک، فارس، عەرەب)،
پەیامێکی سیاسیی گرنگ دەدات: "ئاشتی مەحاڵە
بەبێ دانپێدانان بە حەقیقەت."
تا ئەو کاتەی مێژوو و ناسنامەی گەلانی ژێردەستە (وەک کورد) دانپێدانەنرێت، تاریکی
بەردەوام دەبێت. ڕووناکی (ئاشتی) تەنها کاتێک دێت کە هەمووان بە بوونی یەکتر ڕازی
بن و ڕێز لە جیاوازییەکان بگرن.
٦. ئەنجامگیری
"سێبەری
ڕووناکی" تەنها ڕۆمانێک نییە بۆ
خوێندنەوە، بەڵکو بانگەوازێکە بۆ
بێداربوونەوە. نووسەر دەیەوێت خوێنەر
فێری ئەوە بکات کە:
- مێژووی خۆی بناسێت.
- ڕێز لە ئایین و باوەڕە جیاوازەکان بگرێت.
- هێزی گۆڕانکاری لە ناخی خۆیدا بدۆزێتەوە.
ئەم کتێبە هەوڵێکە بۆ ئاشتکردنەوەی مرۆڤی کورد لەگەڵ خۆی و لەگەڵ جیهاندا، لە ڕێگەی فەلسەفەی نور و خۆشەویستی.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر