ئیستاتیکای
ئازار: تەکنیکە گێڕانەوەییەکان بۆ بەرجەستەکردنی جینۆساید لە ڕۆمانی کوردییدا
پێشەکی
نووسینەوەی
جینۆساید تەنها تۆمارکردنی ڕووداوێکی مێژوویی نییە، بەڵکو هەوڵێکە بۆ
"گێڕانەوەی ئەوەی کە ناگێڕدرێتەوە". کاتێک قەبارەی کارەساتەکە لە سەرووی
تێگەیشتنی عەقڵی مرۆڤەوەیە (وەک لە ئەنفال و کیمیاباراندا دەبینرێت)، گێڕانەوەی
ڕیالیستی (واقیعی)ی تەقلیدی زۆرجار توشی شکست دەبێت لە گەیاندنی قوڵایی ئازارەکە.
بۆیە، ڕۆماننووس پێویستی بە کۆمەڵێک تەکنیکی هونەریی ئاڵۆز هەیە وەک (گرۆتیسک،
میتامۆرفۆسیس، ڕیالیزمی سیحری، و پارچەپارچەبوون) بۆ ئەوەی بتوانێت وێنەی
ڕاستەقینەی داڕمانی مرۆڤ و ژینگە نیشان بدات.
لەم
بابەتەدا، ئەو تەکنیکە سەرەکییانە دەخەینە ڕوو کە پێویستە ڕۆماننووسی کورد لەکاتی
مامەڵەکردن لەگەڵ بابەتی جینۆسایددا لەبەر چاویان بگرێت:
١. گرۆتیسک (Grotesque): وێناکردنی شێواندن
گرۆتیسک
بریتییە لە تێکەڵکردنی ئەوەی ئاشنایە لەگەڵ ئەوەی نامۆ و ترسناکە، یان تێکەڵکردنی
مرۆڤ بە شت و ئاژەڵ. لە جینۆسایدی کورددا، جەستەی مرۆڤ سوکایەتی پێ دەکرێت و
دەشێوێنرێت.
- چۆن بەکار دێت؟ لە ڕۆمانی جینۆسایددا،
گرۆتیسک بۆ وەسفکردنی ئەو دیمەنانە بەکاردێت کە عەقڵ قبوڵی ناکات. بۆ نموونە:
لەبری ئەوەی تەنها بنووسرێت "خەڵکەکە کوژران"، نووسەر دەتوانێت
دیمەنەکە بە شێوەیەکی گرۆتیسک وێنا بکات؛ وەک تێکەڵبوونی جەستەی قوربانییەکان
بە خاک و بەرد، یان دۆزینەوەی بوکەڵەیەک لەناو ئێسک و پروسکی دەستەجەمەعیدا
کە پێدەکەنێت.
- گرنگییەکەی: گرۆتیسک یارمەتیدەرە بۆ
نیشاندانی ئەو "ناڕێکییە ئەخلاقییەی" کە جەلاد دروستی کردووە.
ئەنفال خۆی پڕۆسەیەکی گرۆتیسکی بوو، چونکە بە ناوی ئایینەوە (سورەتی ئەنفال)
خەڵک کوژران، ئەم پارادۆکسە باشترین کەرەستەیە بۆ ئەدەبی گرۆتیسک.
٢. میتامۆرفۆسیس (Metamorphosis): گۆڕانی شێوە و ماهییەت
میتامۆرفۆسیس
واتە گۆڕان لە دۆخێکەوە بۆ دۆخێکی تر (وەک گۆڕانی مرۆڤ بۆ مێروو لە ڕۆمانەکەی
کافکادا). لە جینۆسایددا، ئەمە دوو ڕەهەندی هەیە:
- ڕەهەندی جەستەیی: کاریگەری چەکی کیمیایی لەسەر
جەستە. چۆن پێستی مرۆڤ دەتوێتەوە، چۆن سییەکان دەبنە بەرد، چۆن مرۆڤ لە
چرکەساتێکدا لە بوونەوەرێکی زیندووەوە دەبێتە پەیکەرێکی ڕەقبوو (وەک عومەری
خاوەر).
- ڕەهەندی دەروونی/شوناس: لە پرۆسەی جینۆسایددا،
قوربانی لە "هاووڵاتی"ـەوە دەگۆڕێت بۆ "ژمارەیەک" یان
"بارێک" کە دەبێت لەناو ببرێت. ڕۆماننووس دەبێت ئەم داماڵینە لە
مرۆڤبوون (Dehumanization) نیشان بدات؛ چۆن مرۆڤێک لەناو تۆپزاوە یان
نوگرەسەلمان وردە وردە سیفەتە مرۆییەکانی لەدەست دەدات و دەبێتە بوونەوەرێک
تەنها بەدوای پاروە نانێکدا دەگەڕێت.
٣. پارچەپارچەبوون (Fragmentation) و تێکشکاندنی کات
تراۆما (Trauma) هەرگیز بە هێڵی ڕاست و ڕێک
ناکەوێتەوە. یادەوەرییەکانی جینۆساید پچڕپچڕن.
- تەکنیکەکە: ڕۆمانەکە نابێت سەرەتا و
ناوەڕاست و کۆتاییەکی ڕێکی هەبێت. دەبێت کات تێیدا تێکبشکێت. ڕۆماننووس
دەتوانێت لە نێوان ئێستا (دوای ڕزگاربوون) و ڕابردوو (ناو ئەنفال) هاتوچۆ
بکات بێ ئاگادارکردنەوە.
- مەبەست: ئەمە حاڵەتی دەروونی
قوربانییەکە نیشان دەدات کە هێشتا لەناو ڕووداوەکەدا گیربووە. بۆ نموونە،
کەسێک کە ڕزگاری بووە، دەنگێک دەبیستێت و ڕاستەوخۆ دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٩٨٨.
ئەم تەکنیکە خوێنەر دەخاتە ناو هەمان سەرگەردانیی قوربانییەکەوە.
٤. فرەدەنگی (Polyphony)
جینۆساید
کارەساتێکی بەکۆمەڵە، بۆیە پاڵەوانی تاکەکەسی (Individual Hero) ناتوانێت هەموو چیرۆکەکە
بگێڕێتەوە.
- تەکنیکەکە: بەکارهێنانی تیۆرییەکەی
"میخائیل باختین". دەبێت ڕۆمانەکە چەندین گێڕەرەوەی هەبێت. دەنگی
ژنێک، دەنگی منداڵێک، دەنگی جاشێک، دەنگی سەربازێکی عێراقی، تەنانەت دەنگی
سروشت (خاک، با، ئاو).
- لە دۆزی کورددا: گرنگە دەنگی ئەو ژنانە
ببیسترێت کە مانەوە و منداڵەکانیان بەخێو کرد، هەروەها دەنگی ئەوانەی لە
بیابانەکاندا زیندەبەچاڵ کران. فرەدەنگی ڕێگە دەدات وێنەکە پانۆرامایی بێت
نەک تاکڕەهەند.
٥. ڕیالیزمی
سیحری (Magical Realism)
کاتێک
واقیع لە خەیاڵ ترسناک ترە، ڕیالیزم بەش ناکات. لێرەدا ڕیالیزمی سیحری دێتە کایەوە
بۆ پڕکردنەوەی ئەو بۆشاییە.
- چۆنێتی بەکارهێنان: هاتنەوەی ڕۆحی مردووەکان بۆ
ناو ژیانی زیندووەکان، قسەکردنی ئاژەڵەکان، یان بارینی خوێن لە ئاسمانەوە. لە
ڕۆمانی جینۆسایددا، ئەمە "خورافە" نییە، بەڵکو ڕێگەیەکە بۆ
دەربڕینی ئەو ئازارەی کە بە وشەی ئاسایی دەرنابڕدرێت.
- نموونە: ڕۆماننووس دەتوانێت وێنای
ئەوە بکات کە لمەکانی بیایانی سەماوە دەستیان هەیە و قاچی قوربانییەکان
دەگرن، یان جلوبەرگی مردووەکان لەناو گۆڕەکانەوە چیرۆکی خۆیان دەگێڕنەوە.
٦. بێدەنگی
و بۆشایی (Silence and Gaps)
هەندێک
جار ترسناکتین بەشی جینۆساید ئەوەیە کە "ناگوترێت".
- تەکنیک: بەکارهێنانی رستەی
تەواونەکراو، یان لاپەڕەی سپی، یان وەستانی گێڕانەوە لە کاتی لووتکەی
ئازاردا. ئەمە ڕێزێکە بۆ ئەو ئازارەی کە زمان ناتوانێت وەسفی بکات (The Unspeakable).
دەرەنجام
بۆ
نووسینەوەی ڕۆمانێک سەبارەت بە جینۆسایدی کورد، نووسەر نابێت تەنها پشت بە
بەڵگەنامە و ئامارەکان ببەستێت. بەڵکو دەبێت لە ڕێگەی تەکنیکەکانی وەک گرۆتیسک (بۆ نیشاندانی ناشرینی تاوان)، میتامۆرفۆسیس (بۆ نیشاندانی داڕمانی
شوناس و جەستە)، و پارچەپارچەبوون (بۆ نیشاندانی شێوانی
یادەوەری)، هەوڵ بدات ئەزموونەکە لە ئاستێکی "ئیستاتیکی و فەلسەفی"دا
بنیات بنێتەوە. تەنها بەم شێوەیە دەتوانرێت ڕۆمانەکە ببێتە بەڵگەنامەیەکی ڕۆحی کە
کاریگەرییەکەی بۆ نەوەکانی داهاتوو بمێنێتەوە.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر